سۋرەتتە: بارداقۇل تاڭبالى تاسىنان ءبىر كورىنىس 

    تاۋلە قۇماش ۇلى حابارلايدى. شاعانتوعاي اۋدانى ۇزاق تاريحي مادەنيەتكە يە ٴوڭىر، بۇندا ەجەلگى جارتاس سۋرەت بايلعى توتەنشە مول، شەكارا وڭىرىندەگى چۇرچۇت جارتاس سۋرەتى، قاراشوقى جارتاس سۋرەتى، قىزىل تاسبۇلاق جارتاس سۋرەتى، بارلىق تاۋى جۋساۋ جارتاس سىزبا سۋرەتى بولىپ، وسىلاردىڭ ىشىندەگى ەڭ ايگىلىسى بارداقۇل ەجەلگى جارتاس سۋرەتى تەڭىز دەڭگەيىنەن 816 مەتر بيىككە ورنالاسقان، شينجياڭداعى قاتستى مامانداردىڭ ساراپتاۋىندا جارتاس سۋرەتى ەجەلگى تۇرىكتەردىڭ بەلگسى بولىپ، بەرى ايتقاندا 3500 جىلدان ارتىق تاريحقا يە دەلىنگەن، وسى جارتاس سۋرەتتەرىندە ارعى زامان ادامدارىنىڭ ياعىني وسى وڭىرلەردى مەكەندەگەن تۇركى ۇلتتارىنىڭ قول تاڭباسى بولىپ، مال باققان، تۇرمىس كەشىرگەن، كوڭىل اشقان كورىنىستەرى جاندى بەينەلەنىپ، ولاردىڭ ءوسىپ-ٴونۋدى قاستەرلەيتىندىگى كورنەكتەلىنگەن نەشە ٴجۇز سىزبا سۋرەت سىزىپ قالدىرعان، ولار سول داۋىردەگى ءوزىن-ءوزى تولىق قامدايتىن قاۋىمدىق مال شارۋاشىلىعى قوعامدىق ٴومىردىڭ كورىنىستەرى جانە جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ ءوسىپ-ءونۋدى قاستەرلەيتىن سالتى، تاعى باسقا جاقتان مازمۇنى مول ماتەريالى وزگەشە بولىپ، اسا جوعارى اسەمونەرلىك جانە ارحەلوگيالىق قۇنعا يە بولىپ، 2003-جىلى اۆتونوميالى رايون جاعىنان بەسىنشى توپتاعى مادەني مۇرالار قورعى قاتارىنا ەنگىزىلىپ، قازىر شينجياڭ تارباعاتاي شاعانتوعاي ساياحات تۇيىنىنىڭ كورگىزبە ورنى بولىپ قورعالىپ وتىر.

شاعانتوعاي اۋداندىق توعىسپالى اقپارات ورتالىعى