قارسى الۋ سالتىنان كەيىن، ٴتوراعا شي جينپيڭ ھيچلايما زۇڭتۇڭمەن كەڭەس وتكىزدى. ەكى ەلدىڭ مەملەكەت باسشىلارى جۇڭگو ـ زامبيا قاتىناسى جالپى بەتتىك ستراتەگيالىق سەلبەستىك سەرىكتەستىك قاتىناس دەڭگەيىنە كوتەرىلگەندىگىن جاريالادى. 

 

شي جينپيڭ بىلاي دەپ انىق ايتتى: جۇڭگو مەن زامبيانىڭ ٴداستۇرلى دوستىعىن ەكى ەلدىڭ اعا بۋىن باسشىلارى ٴوز قولدارىمەن ورناتقان، حالىقارالىق الماعايىپ وزگەرىستەردىڭ سىنىنان وتكەن. تانزانيا ـ زامبيا تەمىر جولى جۇڭگو ـ افريكا دوستىعىنىڭ سيمۆولى، ەكى ەل حالقى ٴبىر ـ بىرىنە ەرەكشە دوستىق سۇيىسپەنشىلىك ورناتتى. جۇڭگو جاق جۇڭگو ـ زامبيا قاتىناسىنا باستان ـ اياق ستراتەگيالىق بيىكتىكتەن جانە ۇزاق بولاشاقتىق تۇرعىدان مامىلە جاساپ جانە دامىتىپ، زامبيا جاقپەن ورتاق قۇلشىنىپ، ەكى ەلدىڭ تەرەڭ ٴداستۇرلى دوستىعىن جاڭا داۋىردەگى سەلبەسە ورتاق يگىلىكتەنۋدىڭ سارقىلماس قوزعاۋشى كۇشىنە اينالدىرىپ، جۇڭگو ـ زامبيا قاتىناسىنىڭ ورنىقتى قاداممەن باياندى دامۋىن ىلگەرىلەتىپ، ۇزدىكسىز تىڭ ساتىعا كوتەرىلۋىن جەبەۋدى قالايدى. 

 

شي جينپيڭ مىنالاردى باسا دارىپتەدى: جۇڭگو زامبيانىڭ مەملەكەتتىڭ يەلىك ۇقىعىن، حاۋىپسىزدىگىن، دامۋ مۇددەسىن قورعاپ، ٴوز ەلىنىڭ ٴىس جۇزىندىگىنە ۇيلەسەتىن دامۋ جولىن تابۋىن قولدايدى. زامبيا جاقپەن پارتيالار ارا بارىس ـ كەلىستى جانە ەل باسقارۋ تاجىريبەلەرىن اۋىستىرۋدى كۇشەيتىپ، ٴبىر ـ ٴبىرىنىڭ وزەكتى مۇددەسىنە جانە كوكەيتەستى قاداعالاپ وتىرعان كەلەلى ىستەرىنە ساياتىن ماسەلەلەردە ٴوزارا باتىل قولداۋدى قالايدى. جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزاماندانۋدىڭ ٴساتتى بولۋى دۇنيە ٴجۇزىنىڭ وسىزاماندانۋ ۇلگىسىنىڭ الۋان تۇرلىلىگىن ايگىلەيدى، جۇڭگونىڭ جوعارى ساپالى دامۋى مەن وسىزاماندانۋ اياق الىسى زامبيانى قامتىعان دۇنيە جۇزىندەگى ەلدەرگە ۇزدىكسىز جاڭا وراي اكەلەدى. جۇڭگو جاق زامبيا جاقپەن بىرلىكتە «ٴبىر بەلدەۋ، ٴبىر جولدى» ورتاق قۇرۋدى جەتەكشى ەتىپ، نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسى، اۋىل شارۋاشىلىعى، كەن شارۋاشىلىعى، تازا ەنەرگيا سياقتى سالالارداعى سەلبەستىكتى كەڭەيتىپ، دامۋدى، كوركەيۋدى ورتاق جۇزەگە اسىرۋدى قالايدى. جۇڭگو جاق زامبيانىڭ ٴتىپتى دە كوپ ساپالى ونىمدەرىن جۇڭگو بازارىنا كىرگىزۋگە ىنتالاندىرادى، جۇڭگو قارجىلاندىرعان ٴتىپتى دە كوپ كاسىپورىنداردىڭ زامبياعا بارىپ قارجى قوسىپ، كاسىپتى كوركەيتۋىنە قولداۋ كورسەتەدى. ەكى جاق كەلەر جىلى ەكى ەلدىڭ ديپلوماتيالىق قاتىناس ورناتقاندىعىنىڭ 60 جىلدىعىن قۇتتىقتاۋ قيمىلىن ويداعىداي وتكىزىپ، وقۋ ـ اعارتۋ، تاربيەلەۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، ەمدەۋ، مادەنيەت، ساياحات سياقتى سالالارداعى اۋىس ـ كۇيىستى، سەلبەستىكتى كۇشەيتىپ، ادامدار بارىس ـ كەلىسىن ونان ارى جيىلەتىپ، ەكى ەل حالقىنىڭ ٴوزارا ٴتۇسىنىسۋىن، ىنتىماعىن كۇشەيتۋ كەرەك. 

 

شي جينپيڭ مىنالاردى انىق ايتتى: قازىر دامۋ جولىنداعى ەلدەر توپتىق ەڭسە كوتەرىپ، حالىقارالىق ىقپالى ۇزدىكسىز كۇشەيىپ، كەرى بۇرۋعا كەلمەيتىن ٴداۋىر اعىمىنا اينالدى. ٴبىز ىنتىماقتاسا سەلبەسۋدى كۇشەيتىپ، ناعىز كوپ جاقتىلىقتى امالياتتا ايگىلەپ، حالىقارالىق ادىلدىك پەن تەڭدىكتى باتىل قورعاپ، دامۋ جولىنداعى ەلدەردىڭ سويلەۋ ۇقىعىن قۇلشىنا جوعارىلاتىپ، ەكى ەلدىڭ جانە قالىڭ دامۋ جولىنداعى ەلدەردىڭ ورتاق مۇددەسىن قورعاۋىمىز كەرەك. جۇڭگو ـ افريكا سەلبەستىگى وڭتۇستىكتەگىلەر سەلبەستىگىنىڭ جانە حالىقارانىڭ افريكامەن سەلبەستىگىنىڭ سەركەسىنە اينالدى. شىنايى تەڭدىك، ٴوزارا پايدا جەتكىزە ورتاق يگىلىكتەنۋ، ادىلدىكتى قورعاۋ، اشىق ۇستاۋ، سيىسىمدى بولۋ سياقتى جۇڭگو ـ افريكا دوستىعىنىڭ نەگىزگى جەلىسى مەن نەگىزگى بوگەنايى وزگەرگەن جوق. جۇڭگو افريكا ەلدەرىنىڭ دەربەس، ٴوز-وزىنە قوجا بولۋ سىندى دامۋ جولىمەن ٴجۇرۋىن باتىل قولدايدى، افريكا ەلدەرىنىڭ دۇنيە ٴجۇزىنىڭ ساياسي، ەكونوميكا، وركەنيەت دامۋىنىڭ ماڭىزدى ۇيەگىنە اينالۋىن باتىل قولدايدى. جۇڭگو جاق زامبيانى قامتىعان افريكا ەلدەرىمەن بىرلىكتە «افريكانىڭ ونەركاسىپتەنۋىنە قولداۋ كورسەتۋ دارىپتەمەسى» سياقتى جۇڭگو-افريكا ەلدەرى باسشىلارىنىڭ كەڭەسىنىڭ جەتىستىكتەرىن ويداعىداي تياناقتاندىرىپ، ستراتەگيا ۇشتاستىرۋدى كۇشەيتىپ، ءار سالاداعى سەلبەستىكتى تەرەڭدەتىپ، افريكا ەلدەرىنىڭ دەربەس دامۋ قابىلەتىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتۋىنا قولداۋ كورسەتىپ، ەكونوميكانىڭ قالپىنا كەلۋى مەن باياندى دامۋدى جۇزەگە اسىرىپ، جاڭا داۋىردەگى جۇڭگو-افريكا تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قول ۇستاسا قۇرۋدى جەبەۋدى قالايدى.

 

ھيچيلايما بىلاي دەدى: زامبيا ەكى ەلدىڭ اعا بۋىن باسشىلارى ءوز قولدارىمەن ورناتقان زامبيا-جۇڭگو دوستىعىن قاستەرلەيدى. جۇڭگونىڭ دامۋى جەر شارىنداعى وڭتۇستىك ەلدەردىڭ العا باسۋىن جەبەپ، جەر شارىنداعى وڭتۇستىك ەلدەردىڭ حالىقارالىق ىستەردەگى ۋاكىلدىك سيپاتى مەن ٴسوز سويلەۋ ۇقىعىن كۇشەيتىپ، حالىقارالىق ٴتارتىپتىڭ اناعۇرلىم ٴادىل، ۇيلەسىمدى باعىتقا قاراي دامۋىن ىلگەرىلەتتى. زامبيا جۇڭگونىڭ افريكا وداعىنىڭ 20 ەل توبىنا كىرۋىن قولداعاندىعىنا العىس ايتادى، جۇڭگو جاقتىڭ زامبيانىڭ قارىز ماسەلەسىن شەشۋدە بەلسەندى رول اتقارعاندىعىنا العىس ايتادى. زامبيا ٴبىر جۇڭگو پرينسيبىنە بەرىك تۇرادى، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ جەتەكشى يدەياسىن جانە پرينسيبىن قۇپتايدى، جۇڭگونىڭ دامۋ تاجىريبەلەرىنەن ۇيرەنۋدى، ۇلگى الۋدى ءۇمىت ەتەدى، جۇڭگومەنەن بىرلىكتە قۇلشىنىپ، ەكى ەلدىڭ جالپى بەتتىك ستراتەگيالىق سەلبەستىك سەرىكتەستىك قاتىناس ورناتۋىن وراي ەتە، «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى» ورتاق قۇرۋ جانە كەن، اۋىل شارۋاشىلىعى، ەكونوميكا-ساۋدا، عىلىم-تەحنيكا، نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسى، ەمدەۋ-دەنساۋلىق ساقتاۋ سياقتى سالالارداعى سەلبەستىكتى تەرەڭدەتىپ، ابزالدىلىقتارمەن ءوزارا تولىقتاۋدى، ورتاق دامۋدى جۇزەگە اسىرۋدى قالايدى. جۇڭگو ـ افريكا سەلبەستىك تالقىسى افريكا ەلدەرىنىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتەتىن ماڭىزدى تەكشە سانالادى، زامبيا جۇڭگونىڭ 2024ـ جىلى تالقى ٴماجىلىسىن وتكىزەتىن بولعاندىعىنا العىس ايتادى، جۇڭگومەن بىرلىكتە افريكا ـ جۇڭگو سەلبەستىگىنىڭ تىڭ ساتىعا كوتەرىلۋىن ىلگەرىلەتۋدى؛ ەنەرگيا جانە استىق حاۋىپسىزدىگى سياقتى الەمدىك سىن ـ سايىستارعا ورتاق توتەپ بەرۋدى؛ دۇنيە جۇزىنە اناعۇرلىم كوپ ورنىقتىلىق قوسۋدى قالايدى.

 

كەڭەستەن كەيىن، ەكى ەل باسشىلارى «ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى» ورتاق قۇرۋ، جاسىل دامۋ، سيفرلى ەكونوميكا، قارجى قوسۋ سەلبەستىگى، كارانتيندەۋ سياقتى سالالارداعى كوپتەگەن ەكى جاقتى سەلبەستىك حۇجاتتاعا قول قويۋعا بىرگە كۋا بولدى.

 

ەكى جاق «جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسى مەن زامبيا رەسپۋبليكاسىنىڭ جالپى بەتتىك ستراتەگيالىق سەلبەستىك سەرىكتەستىك قاتىناس ورناتۋ جونىندەگى بىرلەسكەن مالىمدەمەسىن» جاريالادى. 

 

سول كۇنى تۇستە شي جينپيڭ مەن ونىڭ حانىمى پىڭ لييۋان حالىق سارايىنىڭ التىن رەڭ زالىندا ھيچيلايما مەن ونىڭ حانىمى مۋەتاتاعا ارناپ قارسى الۋ قوناعاسىن وتكىزدى. 

 

ۋاڭ ي جوعارىداعى قيمىلدارعا قاتىناستى.

 

اۋدارعان: قاناتبەك جۇماباي ۇلى