«100 جىلدىق كۇرەس، جاڭا جورىق-جۇڭگو مىنە وسىنداي» چيڭحاي ەكولوگيالىق وركەنيەت نەگىزىن بەكەمدەپ، ٴوندىرىس، تۇرمىس تاسىلىندە جاسىل دامۋ جولىمەن جۇرۋگە بۇرىلىس جاسادى
ٴوز حابارىمىز. «جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 100 جىلدىعىن قۇتتىقتاۋعا ارنالعان جەرگىلىكتى جەتىستىكتەردى ارالاپ تانىستىرۋ-جۇڭگو مىنە وسىنداي» اتتى جەلىلەس حاباردا چيڭحاي ولكەسى ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن «مەملەكەتتىڭ ٴىرى ٴىسى» رەتىندە باستان-اياق ماڭداي الدى ورىنعا قويىپ، ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىنىڭ ساياسي جاۋاپكەرشىلىگىن باتىل ارقالاپ، ەكولوگيانى الدىمەن ەسكەرۋگە، جاسىل دامۋدى جەتەكشى ەتۋگە تاباندى بولىپ، ٴوندىرىس، تۇرمىس تاسىلىندە جاسىل دامۋ جولىمەن جۇرۋگە بۇرىلىس جاساپ، جوعارى ساپالى دامۋدى كۇش سالا ىلگەرىلەتتى دەگەن مازمۇن بەرىلەدى.
چيڭحاي ولكەسى چيڭحاي-شيزاڭ ٴۇستىرتىنىڭ شىعىس سولتۇستىگىنە ورنالاسقان، جەل، سۋ ەلەكتر، كۇن ەنەرگياسى، شولەيتتەنگەن جەر بايلىعى مول، جۇڭگونىڭ ماڭىزدى ەنەرگيا جالعاۋ بازاسى. «13-بەسجىلدىقتان» بەرى، چيڭحاي ولكەسى جاڭا ەنەرگيالى ستراتەگيالىق جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپتەردى ٴتۇيىندى جەتىلدىرىپ، جاڭادان قوسىلعان ەلەكتر گەنەراتور اگراگاتتارىنىڭ بارلىعىن تازا ەنەرگياعا اينالدىرىپ، بۇكىل ەل بويىنشا ۇلگى كورسەتتى. وتكەن جىلدىڭ سوڭىندا حاينان وبلىسى، حايشي وبلىسى سىندى ەكى ٴىرى تۋىندامالى ەنەرگيا بازاسى 10 ميلليون كيلوۆاتتىق دەڭگەيگە كوتەرىلدى، مەملەكەتتىك ەلەكتر تورابى چيڭحاي ولكەلىك ەلەكتر سەرىكتىگى ەلەكتر ەنەرگياسىن ورنالاستىرۋ، مەڭگەرۋ ورتالىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى فاڭ باۋمين بىلاي دەدى: چيڭحاي ەلەكتر تورابى بۇكىل ەل بويىنشا تازا ەنەرگيا، جاڭا ەنەرگيا گەنەراتور اگراگاتتارىنىڭ سالىستىرماسى ەڭ جوعارى ولكە دارەجەلى وڭىرلىك ەلەكتر تورابىنا اينالدى؛ مەملەكەتتىك ەلەكتر تورابى چيڭحايدا ٴۇرتىس 4 جىل تازا ەنەرگيامەن تولىق قامداۋدى ورىستەتىپ، دۇنيە ٴجۇزى بويىنشا تازا ەنەرگيانى سىرتقا جەتكىزەتىن تۇڭعىش ەرەكشە جوعارى كەرنەۋلى ارنا قالىپتاستىردى.
تاياۋ جىلداردان بەرى چيڭحاي ولكەسى مەملەكەتتىك باقشانى نەگىزگى تۇلعا، جاراتىلىستىق قورىق رايونىن نەگىز، ٴتۇرلى جاراتىلىستىق باقشالاردى تولىقتاما ەتكەن جاراتىلىستىق قورىق جۇيەسىن جەدەل قۇرىپ، جاراتىلىستىق ەكولوگيانى ويداعىداي قورعاپ، جاراتىلىستىق بايلىقتى ويداعىداي جەتىلدىرىپ، ورگانيزمدەردىڭ الۋان تۇرلىلىگىن ويداعىداي قورعادى. چيڭحاي كولى كورىنىس رايونىن قورعاۋ، پايدالانۋ، باسقارۋ مەكەمەسى ساياحات باسقارماسىنىڭ باستىعى چىن دىحۇي بىلاي دەدى: چيڭحاي كولى قۇس ارال، قۇم ارال كورىنىس رايونىن جاپقاننان كەيىن، بۇل ارا قۇستاردىڭ ناعىز مەكەنىنە اينالدى.
چيڭحاي ولكەسى مەملەكەت بويىنشا تۇڭعىش اشىلعان مەملەكەتتىك باقشا ءٴتۇزىلىسىن تۇيىندە سىناق ەتۋدە الدا ءٴجۇرىپ، ءٴۇش وزەن قاينارى، چيليانشان مەملەكەتتىك باقشاسى ءٴتۇزىلىسىن تۇيىندە سىناق ەتۋ مىندەتىن جاپپاي ورىندادى. چيڭحاي كولى، كۇنلۇن تاۋى مەملەكەتتىك باقشاسىنىڭ الدىڭعى مەرزىمدىك قىزمەتى نەگىزىنەن ورىندالىپ، مەملەكەتتىك باقشانى نەگىزگى تۇلعا ەتكەن جاڭاشا جاراتىلىستىق قورىق جۇيەسى نەگىزىنەن قالىپتاسىپ، ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك باقشا قۇرىلىسىنىڭ ۇلگى الۋعا، جالپىلاستىرۋعا بولاتىن چيڭحاي تاجىريبەسىن ازىرلەدى.
«قوس 100 جىلدىق» كۇرەس نىساناسىنىڭ تاريحي توعىسۋ تۇيىنىندە چيڭحاي ولكەسى ەكولوگيالىق وركەنيەت تۇعىرىن كۇش سالا قالىپتاستىرىپ، جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋدە. چيڭحاي ولكەسىنىڭ باستىعى شين چاڭشيڭ بىلاي دەدى: بۇكىل ولكەنىڭ كۇشىن جۇمىلدىرىپ، «جۇڭحۋانىڭ سۋ مۇناراسىن» قورعاپ، مەملەكەتتىك باقشانى نەگىزگى تۇلعا ەتكەن جاراتىلىستىق قورىق جۇيەسىن الدىمەن قۇرۋعا كۇش سالىنادى. ٴوندىرىس، تۇرمىس تاسىلىندە جاسىل دامۋعا قاراي بۇرىلىس جاساۋدى ىلگەرىلەتىپ، ەنەرگيا بايلىعىنان پايدالانۋ ونىمدىلىگى بارىنشا جوعارىلاتىلادى. دۇنيە جۇزىلىك تۇزدى كول كاسىپ بازاسىن قۇرۋدى جەدەلدەتىپ، مەملەكەتتىڭ تازا ەنەرگيا كاسىبى تۇعىرىن، حالىقارالىق ەكولوگيالىق ساياحات نىسانالى جەرىن، جاسىل ورگانيكالىق اۋىل شارۋاشىلىق، مال شارۋاشىلىق ونىمدەرىن شىعاراتىن قۇتتى مەكەن قالىپتاستىرۋعا كۇش سالىنادى.
اۋدارعان: گۇلنۇ قابىلقاق قىزى
