ينفورماتسيا اشكەرەلەۋ: mzjubao@cnr.cn

ٴتۇيىندى تۇعىر

قيزامەدەن قۇرمان ۇلى قۇراستىرعان ٴۇش تىلدەگى حيميا سوزدىك

来源:央广网     |责编:阿依娜|     发布日期: 2021-05-14 19:00

تەتە اعا اۋدارماشى، باسپاگەر-قيزامەدەن قۇرمان ۇلى قۇراستىرعان حانزۋشا-قازاقشا-اعىلشىنشا حيميا تەرمينولوگيالىق سوزدىگى بيىل باسپادان شىقتى

 

您的浏览器不支持 audio标签

بيىلعى جىلى باسپادان جارىق كورگەن حانزۋشا-قازاقشا-اعىلشىنشا حيميا تەرمينولوگيالىق سوزدىگى، عىلىم سالاسىنداعى بوستىقتىڭ ورنىن تولىقتاپ، زور ەڭبەك ٴسىڭىردى. وسى سوزدىكتى قۇراستىرشى، اۆتور قيزامەدەن قۇرمان ۇلى ومىردەن وتكەنىمەن، ونىڭ عىلىم سالاسىنا قوسقان ۇلەسى، ۇلى ەڭبەگى جۇرت جۇرەگىندە ماڭگى ساقتالادى. 

قيزامەدەن قۇرمان ۇلى- 1936-جىلى تارباعاتاي ايماعى تولى اۋدانى ٴدام وزەنى بويىندا دۇنيەگە كەلگەن، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ مۇشەسى، 1964-جىلى 7-ايدا بەيجيڭ اۋىل شارۋاشىلىق داشۋەسىنەن وسىمدىكتەر فيزولوگياسى-بيوحيميا كاسىبىنەن وقۋ تاۋىسىپ، 1964~1973-جىلعا دەيىن شينجياڭ حالىق باسپاسىندا ٴوز كاسىبى بويىنشا وقۋلىق اۋدارۋ، رەداكسيالاۋ جۇمىستارىمەن شۇعىلدانعان. 1973~1996-جىلدارى شينجياڭ وقۋ-اعارتۋ باسپاسىندا اۋدارماشى، رەداكتور، قازاق ٴتىلى رەداكسيا ٴبولىمى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى بولعان. ۇزاق جىلدار بويى ٴوز قىزمەت سالاسىندا ۇزدىك قىزمەت جاساپ، وزات قىزمەتكەر، تاڭداۋلى پارتيا مۇشەسى بولىپ باعالانعان. 1996-جىلى زەينەتكە شىققان. 

قيزامەدەن قۇرمان ۇلى زەينەتكە شىققاننان كەيىن دە، جالعاستى ٴوز كاسىبىنەن ىزدەنىس جاسايدى، ول حانزۋشا-قازاقشا-اعىلشىنشا ٴۇش تىلدەگى حيميا سوزدىگىن قۇراستىرۋعا كۇش سالىپ، 2000-جىلدان 2015-جىلعا دەيىن، 15 جىل ۇزبەي ىزدەنىس جاساپ، ەڭبەكتەنەدى. 

وسى 15 جىلدا ول كۇندى تۇنگە جالعاپ، كۇنىنە ون نەشە ساعات جۇمىس ىستەۋدى ادەتكە اينالدىردى، قانشاما ماتەريالداردى اقتارىپ، كوز مايىن سارقا جۇمساپ، تالايلاعان كوزاينەكتى اۋىستىرا ٴجۇرىپ، 31 تارماقتان قۇرام تاپقان، ٴۇش تىلدەگى، 43 مىڭنان استام تەرمين ەنگىزىلگەن، عىلمي زەرتتەۋ ورنىنداعى قىزمەتكەرلەرگە، احبارات-باسپا ٴسوز قىزمەتكەرلەرى مەن ٴارقايسى ورىنداعى اۋدارماشىلارعا، جوعارى وقۋ ورنىندارىنداعى حيميا پانىمەن ارناۋلى شۇعىلداناتىن وقىتۋشىلارمەن وقۋشىلارعا ارنالعان سوزدىكتى سەستمالى قۇراستىردى، اتالعان سوزدىك 2021-جىلى 1-ايدا باسپادان شىقتى. 

شينجياڭ حالىق باسپاسى 4-رەداكسيا ٴبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، اعا رەداكتور ٴسىمادىل شۇكەن ۇلى بىلاي دەدى:  حانزۋشا-قازاقشا-اعىلشىنشا حيميا سوزدىگى، ەلىمىزدە كەدەيلىكتەن ارىلتۋدىڭ سوڭعى جەڭىسىنە قول جەتكىزىپ، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 100 جىلدىق مەرەي تويىن تويلاۋعا اسىعىپ جاتقان اسا تاماشا كەزەڭدە ۇلتتار باسپاسىنان ٴساتتى جارىق كورىپ، وقىرماندارىمەن تابىسپەن بەت كورىستى. بۇعان باسپا ٴسوز سالاسىنداعى جانە وقۋ-اعارتۋ سالاسىنداعىلار اسىرەسە وقىمىستى ماماندار ايرىقشا قۋانىشقا بولەندى، ٴوزىم دە وسىلاردىڭ ىشىندەمىن. وسى سوزدىكتىڭ جارىق كورۋىنە كوپتەگەن كىسىلەر ات سالىستى، ولارعا باسپا ٴسوز سالاسى اتىنان ەرەكشە قۇرمەت ٴبىلدىرىپ، العىس ايتامىن. بۇل سوزدىكتى قۇراستىرۋشى قيزامەدەن قۇرمان ۇلىنىڭ عىلىم-ٴبىلىم جولىنداعى ەڭبەكقورلىعى، ٴوزىن ارناۋ رۋحى بارىنشا ايگىلەندى، ٴبىز وسىنداي رۋحتان ۇيرەنۋىمىز، ونەگە الىپ، ەلىمىزدىڭ باسپا ٴسوز ىستەرىنە ەسەلى ۇلەس قوسۋىنا كۇش سالساق دەيمىن. 

ۇزاق جىل دوحترلىق سالاسىندا قىزمەت ىستەگەن رايحان قابي قىزى جۇبايى قيزامەدەننىڭ قىزمەتىن قولداپ، تۇرمىستا كوپتەگەن جۇمىستاردى ٴوز ۇستىنە الدى، ول ەسكە الىپ بىلاي دەدى:  قيزامەدەن ٴومىرىن وقۋ-اعارتۋ سالاسى، باسپا سالاسىنا ارنادى دەسەم ارتىق كەتپەيدى، ول قىزمەتكە بار زەيىنىن ارنايتىن، قاراپايىم ادام، قىزمەتى قاربالاس بولدى، كەيىن 1996-جىلى پەنسياعا شىققان سوڭ حيميا سوزدىگىن قۇراستىرۋدى ويلاپ، وسى جۇمىستى باستادى، حيميا سوزدىگىن سەستامالى، تولىق ەتىپ ىستەيمىن دەپ 15جىل ۋاقىتىن شىعاردى، العاشىندا مەن كەي-كەزدەرى نارازى بولاتىنمىن، ويتكەنى ساياحاتقا شىقپادىق، سىرتتى ارالامادىق، ىلعي ۇيدە وتىردىڭ دەپ، الايدا كەيىننەن مەندە ٴتۇسىندىم. قاتتى اۋىرىپ وتىرسادا جۇمىسىن جالعاستىراتىن، كەيىنگى ءۇش جىلدا دەنساۋلىعى ناشارلادى، دوحترعا جات دەسەدە جاتپادى، وسىلايشا سوزدىكتى قۇراستىرىپ شىقتى. كوكەي تەستى ارمانىم وسىمەن ورىندالدى دەپ قۋانعان كەزى ٴالى ەسىمدە.

 قيزامەدەن قۇرمان ۇلى قىزمەتتە شوگەل بولۋدان تىس، تۇرمىستا قاراپايىم، كىتاپ كورىپ، رومان وقۋعا اۋەس بولۋمەن بىرگە، بالا تاربيەلەۋگە دە باسا ٴمان بەرەتىن. گۇلنار قيزامەدەن قىزى (اۆتونوميالى رايوندىق وقۋ-اعارتۋ-ەمتيحان ىستەرى مەكەمەسى جوعارى مەكتەپكە وقۋشى قابىلداۋ كەڭسەسى ەمتيحان ىستەرى ٴبولىمىنىڭ جاۋاپتىسى) بىلاي دەدى:  كىشكەنتايىمنان باستاپ قازىرگە دەيىن اكەم مەنىڭ جۇرەگىمدەگى ەڭ سۇيەتىن زور قۇرمەتتەيتىن ادامىم، اكەمنىڭ مىنەزى وتە بايسالدى، ءسوزى دە از ءبىراق ايتقان ءسوزى قۇندى، ادامنىڭ جۇرەگىنەن تەرەڭ ورىن الاتىن. اكەم قىزمەتكە وتە تاباندى، ءبىر نارسەنى قولىنا الىپ ىستەيتىن بولسا سونى اقىرىنا دەيىن تاباندىلىقپەن، مۇقياتتىلىقپەن ءوزىنىڭ كوڭىلىنەن شىعاتىنداي ەتىپ ىستەيدى. سوزدىكتى قۇراستىرۋ بارىسىندا، شەشەم ءبىر ۋىس ماي قالام ساتىپ اكەلىپ بەرسە، ونى دەرەۋ تاۋىسادى ەكەن، ۇيگە قايتىپ كەلگەن كەزدەرى مەن <جۇمىسىڭا كومەكتەسەيىن> دەپ ايتسام، ارالاستىرمايتىن، ٴتىپتى بىزبەن بىرگە سىرتقا شىعىپ ساياحاتتاۋ، قوناققا بارۋ دەگەندەر جوقتىڭ قاسى بولدى. 

2016-جىلى 6-ايدىڭ 30-كۇنى قيزامەدەن قۇرمان ۇلى ومىردەن ٴوتتى، ول قىزمەتكە ات سالىسقان 40 جىلدان استام ۋاقىتتا، باستاۋىش، ورتالاۋ، ورتا مەكتەپتەرىندە جانە پەداگوگيكا مەكتەپتەرىندە وقىتىلاتىن حيميا، بيولوگيا، بوناتيكا، زوولوگيا، اۋىل-شارۋاشىلىق بىلىمدەرى، جاراتىلىستىق ساۋات، تابيعات سەكىلدى پاندەردەن 300 دەن استام كىتاپتى باسپادان شىعاردى. مۇنىڭ ىشىندە ىلە حالىق باسپاسى، شينجياڭ جاستار-ورەندەر باسپاسى، عىلىم-تەحنيكا باسپاسى، دەنساۋلىق ساقتاۋ باسپاسى سياقتى ورىنداردان ىستەگەن 52 كىتابى باسپادان جارىق كوردى. 

وسى كىتاپتاردىڭ ىشىنەن «حانزۋشا-قازاقشا سوزدىك» 1980-جىلى. اۆتونوميالى رايون بويىنشا 1-دارەجەلى تاڭداۋلى تابىس سيلىعىنا؛ «قازاق ەمشىلىگى رەتسەپتەرى» 1990-1991-جىلى. باتىس وڭتۇستىك، باتىس سولتۇستىك رايوندارى بويىنشا عىلىم-تەحنيكا كىتاپتارىن باعالاۋدا 1-دارەجەلى سيلىعىن؛ 6-جىلدىق باستاۋىش مەكتەپ وقۋلىعى «حانزۋ ٴتىلى» 1-4 ٴبولىم، 1992-جىلى باتىس رايوندارى بويىنشا (2-كەزەكتى) وقۋ-اعارتۋعا ارنالعان كىتاپتاردى باعالاۋدىڭ ەرەكشە سيلىعىن جانە تۇڭعىش كەزەكتى جۇڭگو ۇلتتىق تىلدەگى كىتاپتاردى باعالاۋدىڭ 3-دارەجەلى سيلىعىنا يە بولدى. 

«جۇڭگو باسپاگەرلەر سوزدىگىنە»، «جۇڭگولىقتار تەلەگەيى وسى زامانعى مادەنيەت تومىنا»،«جۇڭگو از ۇلتتار ماماندار سوزدىگىنە»،«جۇڭگو دارىندىلار عاسىرى سوزدىگىنە» ەڭبەگى تانىستىرىلىپ، ەسىمى كىردى.

 

 

来源:原创

 

 

记者:恒巴特

拍摄:沙娅

微信制作:阿依娜

 

 

中央广播电视总台 央广网 版权所有

قيزامەدەن قۇرمان ۇلى قۇراستىرعان ٴۇش تىلدەگى حيميا سوزدىك

تەتە اعا اۋدارماشى، باسپاگەر-قيزامەدەن قۇرمان ۇلى قۇراستىرعان حانزۋشا-قازاقشا-اعىلشىنشا حيميا تەرمينولوگيالىق سوزدىگى بيىل باسپادان شىقتى