ينفورماتسيا اشكەرەلەۋ: mzjubao@cnr.cn

ٴتۇيىندى تۇعىر

اعارتۋ قايراتكەرى، زەردەلى زەرتتەرمەن

来源:央广网     |责编:阿依娜|     发布日期: 2021-12-04 18:22

اعارتۋ قايراتكەرى، زەردەلى زەرتتەرمەن

اعارتۋ قايراتكەرى، اقىن، زەردەلى زەرتتەرمەن رازدان ايدارحان ۇلىمەن سۇحبات 

您的浏览器不支持 audio标签

سەرىك راقىم ۇلى: قادىرمەندى رازدان اعا، سىزبەن پارتيا 19- كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ 6-جالپى ءماجىلىسىنىڭ رۋحى بۇكىل ەل كولەمىندە دابىرالى تياناقتاندىرىلىپ جاتقان مەزگىلدە سۇحبات وتكىزىپ وتىرمىز. ەندەشە، سۇحباتىمىزدىڭ بەت اشارىن وسى مازمۇندار توڭىرەگىندەگى ىقىلاستى لەبىزىڭىزدەن باستاعانىمىز ءجون سەكىلدى؟

رازدان ايدارحان ۇلى: اينالايىن سەرىك، تەڭدەسى جوق، ۇلى جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكامىزدا جاساپ جاتقان ءبىر ميلليارد ءتورت ءجۇز ميلليون جۇڭگو حالقى جۇڭگو كوممۋنيىستىك پارتيامىزدىڭ قۇرىلعاندىعىنىڭ 100جىلدىعىن تويلاپ وتىرعان، اسىرەسە پارتيا 19-كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ 6-جالپىٴماجىلىسى اشىلىپ، پارتيامىزدىڭ ۇلى تاريحىن ماركسيزىمدى، ماۋ زىدۇڭ يدەياسىن، دىڭ شياۋپيڭ نازارياسىن، ۇشكە ۋاكىلدىك ەتۋ ماڭىزدى يدەياسىن، عىلىمي دامۋ كوزقاراسىن باسشىلىققا الاوتىرىپ قورتىندىلاعان شۇعىلالى مينۋتتاردا سۇحباتقا ۇسىنىس ەتكەنىڭە راحىمەت ايتامىن. پارتيا 19-كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ 6-جالپى ٴماجىلىسىنىڭ رۋحىن ۇيرەنۋ، ونى شىنايى دا دايەكتى تياناقتاندىرۋ بۇگىنگى مينۋتتارىمىزدىڭ باستى تاقىرىبى بولىپ، تاماشا تابىستارىمىزبەن جەمىستى جەتىستىكتەرىمىزدىڭ شىنايى، بۇكپەسىز تۇردە قورتىندىلانىپ كورسەتىلۋىنىڭ ءوزى اتاپ ايتقاندا شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزىم يدەياسىنىڭ تاعى ٴبىر ۇلى دا، دۇرىس، كورنەكتى تابىسى ەكەندىگىن ەرەكشە ايگىلەيدى. پارتيامىز باستان كەشىرگەن 100جىلدىق تاريح بارىسىندا اۋىردا كۇردەلى كۇرەستى جىلدار مەن قاندى شايقاستاردى وتكەرىپ، تولارساقتان قان كەشىپ، بۇگىنگى باقىتتى كۇندەردى حالىق باسىنا ورناتتى. قارۋلى كۇرەس پەن قاندى شايقاس بارىسىنداعى جەڭىستەرىمىزدى، تابىستارىمىزدى شىنايى قورتىندىلاۋمەن بىرگە سول تابىس، جەمىستەرگە جەتۋ بارىسىنداعى بۇراڭدىلىقتارمەن اعاتتىلىقتاردى دا شىنايى كورسەتىپ، حالىقتىڭ سەنىمىنە، حالىقتىڭ شىنايى سۇيىسپەنشىلىگىنە يە بولدى. پارتيامىزدىڭ ۇلىلىعىن، كۇرەسشەڭدىگىن قالاي ايتىپ، قالاي جىرلاساق تا تاۋىسا المايمىز. بۇل ماركىستىك شىندىق.

 

مەن ءوزىمنىڭ پارتيامىزعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىمدى ءبىر جىرىمدا  بىلاي دەپ جىرلاپپىن:

 ۇلى وتاندى جەڭىسپەن كەستەلەگەن،

 كەم ەتپەي ميلليارتتى ەشتەڭەدەن،

 باستاۋىندا پارتيام ءتورت تۇلىك ساي،

 تۇستە دە ولەڭ،ءومىرىم كەشتە دە ولەڭ.

 

پارتيا 19-كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ 6جالپى ماجىلىسىندە پارتيامىزدىڭ 100جىلدىق تابىستارى مەن جەڭىستەرى، رەسپۋبليكامىز قۇرىلعان 70نەشە جىلدىق جەتىستىكتەرمەن كۇرەستەر، ارميامىز قۇرىلعان 90جىلدان بەرگى نىعايۋ مەن كۇشەيۋ، رەفورمامەن ەسىك اشۋ جولعا قويىلعاننان بەرگى 40 نەشە جىل بارىسىنداعى ۇلى جەتىستىكتەر ءبار-ءبارى دە ءوز شىندىعىمەن قورتىندىلانىپ، حالىقتى ماقتانىش قۇشاعىنا، قۋانىش قۇشاعىنا، سەنىم قۇشاعىنا بولەپ، رۋحاني جاقتان اسپانداتا ءسۇيىندىرىپ، باقىت پەن سەنىم ارقالاتتى. 6-جالپى ماجىلىستە تاعى ەكىنشىءجۇز جىلدىق نىسانى مەن ماقسات دا ايقىن ورتاعا قويىلىپ حالىقتى الداعى 100 جىلدىق نىسانا ءۇشىن ۇمتىلىس جاساۋعا بارىنشا جەبەپ ىنتالاندىرا تۇستى.

 

دەمەك پارتيامىزدىڭ تاريحىن ۇيرەنۋ، ونى شىنايى يگەرۋ، تولىق  تۇسىنۋ، ەگجەي-تەگجەيلى قورتىندىلاۋدىڭ ٴوزى دە جاڭا داۋىردەگى جۇڭگوشا سوتسياليزىم يدەياسىنىڭ قۇدىرەتتى جاۋھارى ەسەپتەلەدى. باس شۋجيى شي جينپيڭ جولداس پارتيا 18-قۇرىلتايىنان باستاپ، ماركىسيزىمدىك كەمەڭگەر ساياسي ورەسىمەن، كۇشتى دە مىزعىماس ايبىدى جىگەرىمەن، كورنەكتى كوسەمدىك پاراساتىن، حالىققا دەگەن مەيىرلى سۇيىسپەنشىلىك پەن ىقىلاسىن، بورىش پەن جاۋاپكەرشىلىكتى ارقالاۋ سىندى باسشىلىق ونەرىن تولىق ايگىلەپ،بۇكىل پارتيانىڭ بۇكىل ەل حالقىنىڭ، بۇكىل ارميانىڭ،شىنايى قۇرمەتىمەن سەنىمىنە يە بولدى. 18-قۇرىلتايىنان بەرى شي جينپيڭ جولداستىڭ پارتيامىز ىشىندەگى ۇيتقىلىق رولى نىعايىپ، ەلىمىزدىڭ بەت-بەينەسىندە، ارميامىزدىڭ بەت-بەينەسىندە بۇرىن بولىپ كورمەگەن وزگەرىستەرمەن جاڭالىقتار تۋىلدى. التىنشى جالپى ماجىلىستە قاراپ ماقۇلدانعان «قاراردا» اتاپ كورسەتىلگەندەي پارتيامىز شي جينپيڭ جولداستىڭ پارتيا ورتالىق كوميتەتىندەگى ۇيتقىلىق، بۇكىل پارتيامىزداعى ۇيتقىلىق ورنىن تۇراقتاندىرىپ، شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزىم يدەياسىنىڭ جەتەكشىلىك رولىن كەرەمەتتەي بەينەلەدى. وسىنداي مەرەيلى دە مەيىرلى ساتتەردە مەن ءوزىمنىڭ دە بۇگىنگىدەي باقىتتى مينۋتتارىمدى، پارتيامىزدىڭ دۇرىس باسشىلىعىندا وقىپ، ەسەيىپ ەرجەتكەنىمدى اسا بيىك ماقتانىش سەزىنەمىن! 

سەرىك راقىم ۇلى: ءسىزدىڭ وقىعان–توقىعانىڭىز، كوكەيگە تۇيگەنىڭىز مولاڭ عوي. ەندەشە پارتيا باۋلۋىندا ەسەيگەن ءومىر جولىڭىزعا قايرىلا قاراپ، وسكەن ورتاڭىزبەن ۇرپاققا ونەگە بولار تۇستارىن اڭگىمەلەي  وتىرساڭىز؟ 

 

رازدان ايدارحان ۇلى: مەن 1964-جىلى «شيىنجياڭ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بيولوگيا فاكۋلدەتىن» ءبىتىرىپ «موري قازاق اۆتونوميالى اۋدانىنا» ءبولىنىپ، موري ورتا مەكتەبىنە وقىتۋشىلىق قىزمەتكە ورنالاستىم. ول كەزدە سانجى وبلىسىنىڭ 8 اۋدانىنىڭ قازاق تولىق ورتا كلاستارى موري ورتامەكتەبىنە بارىپ وقيدى ەكەن.

 

وقىتۋشىلىق ىستەگەنىمە ءبىر جىل بولا بەرگەندە، الاساپىران جىلدارباستالىپ كەتتى دە مەكتەپ جابىلىپ قالىپ، وقىتۋشىلار « قايتالاي تاربيە قابىلداۋعا» اۋىل-قىستاقتارعا تۇستىك. مەن باستاعان ءبىر توبىمىز موريداعى سول كەزدەگى « شىعىس داۋىل كاممۋناسى ءشورىن ۇلكەن اترەتىنە» ورنالاستىق. ايەل وقىتۋشىلار تيىرمەنگە تارتاتىن ءبيدايدى جۋادى، تازالايدى، كارىزشىلەردىڭ ەڭبەك كيىمدەرىن جامايدى. ەر مۇعالىمدەر كارىزگە تۇسەمىز، مال قورالارىن سالامىز، ەگىس جۇمىسىنا قارايلاسامىز، اترەتتىڭ ماتەريال جازۋ، دوكلاد جولداۋ ىستەرىنە كومەكتەسەمىز. توعان قازۋ، كارىز ارشۋ، جۇمىستارىندا بولامىز. مەن سوندا اۋىل-قىستاق ءومىرىن ۇيرەنۋگە ەرەكشە كۇش سالدىم. قاي جۇمىس بولسادا تىڭعىلىقتى ىستەۋگە قۇلشىندىم. سونىڭ ناتيجەسىندە ەكى جارىم جىلدىق قايتالاي تاربيە اياقتالىپ مەكتەپكە قايتا كەلىپ، وقۋ-وقىتۋ جۇمىسىمەن شۇعىلداندىم. ول كەزدە تۇراقتى وقۋلىق جوق، شامامىز كەلگەنشە حانزۋشادان اۋدارىپ وتەمىز. مەن ءبىر جاعىنان ساباق وتسەم ەندى ءبىر جاعىنان اۋداندا اشىلاتىن جيىندارعا ماتەريال اۋدارۋ قىزمەتىنە دە قاتىناسىپ كەتەمىن. اۋداندىق ويىن-ساۋىق جۇمىسىنادا كومەكتەسەتىن كەزدەرىمدە بولادى،ايتەۋىر بوس بولمايمىن، بۇل بارىس مەنى قاتتى شىنىقتىردى.ءسۇيتىپ ىستەپ جۇرگەندە «سانجى وبلىستىق وقۋ-اعارتۋ مەكەمەسىنەن» اۋىل-قىستاق وقۋ-وقىتۋ قىزمەتىن شارلاپ، تەكسەرۋ قىزمەت گرۋپپاسى ءتۇستى مەكتەپتەن مەنى شىعارىپ ولاردىڭ قىزمەتىنە ءبىر از ۋاقىت كومەكتەسۋدى ۇيعاردى. ءبىز اۋىل قىستاقتاردى ارالاپ تەكسەرۋ جۇمىسىن باستاپ كەتتىك. تەكسەرۋ بارىسىندا اۋىل-قىستاق وقۋ-وقىتۋىنىڭ جاعدايىن ءبىرشاما تولىق يگەرۋىمە وراي تۋدى. وقىتۋ قىزمەتىنىڭ جاعدايىندا نەداۋىر سالماقتى ماسەلەلەر ساقتالىپ وتىرعاندىعىن سەزىندىم. وقىتۋشىلار قوسىنى وتە ءالسىز وقۋلىقتار، وقىتۋ اسباپتارى جوقتىڭ قاسى، الاساپىران جىلداردىڭ سالىپ كەتكەن قيعىلىعى ەكەندىگى بەپ-بەلگىلى بولىپ تۇر. ماعان وتە ءبىر ەستەن شىقباستاي اسەر ەتكەنى ءمالىم ءبىر وقىتۋ ورنىندا ەرلى-زايىپتى ەكى وقىتۋشى بولىپ ءبىر عانا تاس ۇيدە 1-،2-،3-،4-كلاس وقۋشىلارى وقيدى ەكەن (مال شارۋاشىلىق رايون) تەكسەرۋ گرۋپپاسى اتىنان وبلىسقا دوكلات جازىلدى.كوپ وتپەي وبلىستىق توڭكەرىستىك كوميتەتى اتىنان 1972-جىلدىڭ العاشقى جارىم جىلىندا «موري سىفان كلاسى» اشىلادى، وعان 8 اۋداننان وقۋشى قابىلدانادى دەپ ۇقتىرۋ ٴتۇستى.

 

سودان سوڭ بۇرىن اۋىل-قىستاقتارعا ٴتۇسىپ كەتكەن وقىتۋشىلاردى قايتادان جيناپ وقىتۋشىلار قوسىنىن تولىقتاپ سانجى وبلىسىنىڭ 8 اۋدانىنىڭ ۇلتتىق مەكتەپتەرى ءۇشىن وقىتۋشىلاردى تولىقتايتىن «موري سىفان» ىلاسى اشىلدى،ءسۇيتىپ وقىتۋشىلار قوسىنى نىعايا باستادى. قازىرگى جۇيرىك قالامگەرلەرىمىزدىڭ ءبىرى ەسەپتەلەتىن قاپاس اسەيىن قاتارلىلار سول «موري سىفانىندا» وقىعان .سول كەزدەن باستاپ مەنىڭ كوكەيىمنەن وشپەستەي ورىن العان نارسە ۇلتتىق اعارتۋىمىزدىڭ كەنجەلىلىگى بولىپ كەلدى.

 

1977-جىلى 9-ايدا مەن كۇيتۇندە قۇرىلعان «كۇيتۇن پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنا» الماسىپ كەلدىم. كەلە سالا مەن تارباعاتاي ايماعىنا وقۋشى قابىلداۋعا شىقتىم. حالىقتىڭ وقۋدى اڭساپ تۇرعان كەزى. ايماق بويىنشا 3 ورىننان ەمتيحان مايدانى اشىلدى، ەمتيحانعا جينالعان وقۋشى باسىپ كەتتى. سول جولى «كۇيتۇن پەداگوگيكالىق ينستيتوتىنا» (كۇيتۇن سىفان شۋەيۋانعا) 400جۇزدەي وقۋشى قابىلداندى. جاتاق، كلاس تاپشى، سولاي بولسادا، وقۋشىلاردىڭ وقۋعا دەگەن ىنتاسى وتە جوعارى بولدى.بەرتىنگى كەزدەگى ىلە وبلىستىق ۇكىمەت باستىعى بولعان قۇرماش سىرجان ۇلى، ىلە وبلىستىق «قازىنا ينستيتۋتىنىڭ» باستىعى بولعان ءومىر جولداس، اۆتونوميالى رايوندىق پەداگوگيكا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پرافەسسورى باعىدات ەستەمەس ۇلى قاتارلىلار سول كەزدەگى ءبىزدىڭ «كۇيتۇن پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ» وقۋشىلارى ەدى.جاعدايعا بايلانىستى اياق استىنان مەكتەپ ىلەگە كوشىرىلدى دە، وقتۋشىلار قوسىنى ىدىراپ بۇرىنعى ءوز ورىندارىنا قايتتى، ينستيتۋت جابىلىپ قالدى. مەن «ىلە پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنا» ءبولىندىم، ءبىراق دەمالىپ جاتقانىمدا «اۆتونوميالى رايوندىق وقۋ-اعارتۋ باسپاسىنان» وقۋلىق قۇراستىرۋ جۇمىسىنا شاقىرتىلدىم. سول كەزدە ۇلتتىق وقۋلىقتار جاڭا جازۋدان كونە جازۋعا وزگەرتىلىپ جاسالاتىن بولدى دا مەن ەكى جىل سول جۇمىستا بولدىم. بۇل كەز 1981-1982-جىلدار بولاتىن.

سول كۇندەردىڭ بىرىندە دەمالىسقا كۇيتۇندەگى ۇيگە كەلسەم، ٴبىر كۇنى ءسىزدى نۇرساپا شۋجي ىزدەپ وتىر دەپ بىرەۋ كەلگەن سوڭ ول كىسىنى ىزدەپ بارىپ ەدىم. نۇرساپا شۋجي: ءبىلىم تولىقتىرۋ ينستيتۋتتارى اشىلاتىن بولدى، اۆتونوميالى رايون جيىن اشتى،مەن سول جيىنعا قاتىناسىپ كەلدىم. مەن وبلىسىمىزدا اشىلاتىن ينستيتۋت ورنى وسى كۇيتۇن بولسىن ءۇش ايماقتىڭ ورتالىعى دەپ پىكىرىمدى ايتتىم ءارى تەمىر داۋامات جۋشيدى دا ىزدەپ بارىپ وسى پىكىردى جالعاستىردىم. ەندى سەندە ءبىر ورايىن كەلتىرىپ سول كىسىگە جولىعىپ بۇقارالىق پىكىر رەتىندە قۇرىلاتىن ينستيتۋت ورنىن وسى كۇيتۇن بولسا دەپ اڭىس بىلدىرسەڭ دەدى. ول ماعان مايداي جاقتى، سونان سوڭ پارتيا مەكتەبىندەگى دوسىم كاگىبات جولداستى ىزدەپ ونىمەن اقىلداسىپ ەدىم، ول دا بىردەن قوسىلا كەتتى. ءسۇيتىپ وراي ىزدەپ ءجۇرىپ ٴبىر كۇنى كاگىبات جولداستى ەرتىپ تەمىر داۋامات جۋشيدىڭ ۇيىنە بارىپ ەدىك، ول كىسى ءبىزدى جاقسى قابىلداپ وتكەندە سىزدەردىڭ وبلىستاعى ءبىر باسشى جولداستا وسى پىكىردى ايتتى، ويلاسىپ كورۋگە بولادى ەكەن دەدى. 83-جىلدىڭ باسىندا ىلە وبلىستىق وقۋ-اعارتۋ مەكەمەسى «اۋدارۋشىلار كلاسىن» اشاتىن بولىپ قالدى دا مەنى سوعان شاقىرتتى. مەن ءبىر ماۋسىم اۋدارۋشىلار كلاسىنا ساباق ءوتتىم دە، سودان ءبىركۇنى اۆتونوميالى رايوندىق وقۋشى قابىلداۋ كەڭسەسىنىڭ سول كەزدەگى ورىنباسار باستىعى بولعان مارحۇم مۇقان جولداستى ىزدەپ باردىم. بۇرىن تانىستىعىم بار ەدى، جاعدايدى ايتتىم ءبىر كلاس وقۋشى قابىلداسام وسىنىڭ ورايى قالاي كەلەدى دەپ ەدىم، ورايى كەلەدى وقىتۋشىڭ بارما دەدى، مەن بار دەدىم. ونداي بولسا ءبىر دوكلات جازىپ اكەل دەدى. مەن مەكتەپكە كەلىپ،ءبىر دوكلات جازىپ اپاردىم. وقۋشى قابىلداۋ كەڭسەسى بەكىتىپ ورتا تەحنيكوم اتىندا «ءتىل-ادەبيەت» كاسىبىنەن 40 وقۋشى قابىلدادىم دا، دەرەۋ 

 

شاقىرتۋىن جىبەرىپ، جيناپ الىپ 9-ايدان باستاپ ساباق باستاپ كەتتىك. بۇل الداعى اشىلاتىن ينستيتۋتقا بەلگىلى نەگىز بولىپ قالدى. كوپ وتپەي وبلىس باسشىلارى دا كەلىپ قولداپ قۋاتتادى.

 

1984-جىلى 2-ايدا «ىلە وقۋ-اعارتۋ ينستيتۋتى» كۇيتۇندە قۇرىلاتىن بولىپ ۇقتىرۋ ءتۇستى. ءبىراق شارت جاعدايىمىز وتە تولىقسىز. وقىتۋشى قوسىنى كەمشىل، وقۋلىق مۇلدە جوقتىڭ قاسى، كلاس، جاتاق تاپشى، وبلىستىق ۇكىمەت ءبىر جاتاق عيماراتىن،ءبىر وقىتۋ عيماراتىن سالعىزاتىن بولدى. وقۋلىقپەن وقتۋشىنى دايىنداۋ ماعان مىندەتتەلدى. اۋىر مىندەتتى ارقالاپ اپ قالاي باستارىمدى بىلمەي ويلانا ٴجۇرىپ،ءبىر كۇنى سۇلتان جانبولاتوۆ اعامىزدى ىزدەپ باردىم. ول كسى «ىزدەنگەنىڭ ەڭبەگىڭ جانعانى» دەگەن وسى، قالعان ىسكە ابىرجىما دەدى. مەن مەكتەپ ورنىنىڭ كۇيتۇندە بولۋى تۋرالى جانە وقۋشى قابىلداۋ جوسپارى بولماسا دا وقۋشى قابىلداعانىم جايلى احۋالدان ول كىسى تولىق حابارلى بولاتىن. وقىتۋشىنى بىرەر جىل ءبىز مەكتەپ جاعىنان سەپتەپ كومەكتەسەيىك، ال وقۋلىقتى مۇعالىمدارعا اۋدارتامىز وسىمەن ماسەلەنى شەشەمىز، بۇعان باسىڭدى اۋىرتپا دەدى دە، دەرەۋ سابيحان اعانى شاقىرىپ الىپ، وقۋلىق اۋداراتىن مۇعالىمداردى تىزىمدەپ، بۇل جۇمىستى سابيحان اعاعا تاپسىردى. جۇگىم نەداۋىر جەڭىلدەپ قالعانداي سەزىندىم. ول كەزدە اۋدارعان وقۋلىقتاردى باساتىن ماشينكالار جوقتىڭ قاسى ەدى. سولاي بولسادا ىزدەنىپ ءجۇرىپ،«شينجياڭ گازەتحاناسىنان» ەكى ماشينكانيىسپەن مال شارۋاشىلىق مەڭگەرمەسىنەن ءبىر ماشيىنكانيىسپەن بايلانىس جاساپ، اۋدارىلعان وقۋلىقتاردى سولارعا تاسىپ تەرگىزەتىن بولىپ ورنالاستىردىم دا، ءوزىم مەكتەپ قۇرىلىسىنا قاجەتتى اعاش ماتەريالى ءۇشىن كوكتوعاي اۋدانىنىڭ ۇلكەن كوپىر (داچياۋ) دەگەن ورمان مايدانىنان اعاش تاسۋعا كەتتىم. (ول كەزدە قازىرگىدەي جاساپ قويعان،تەرەزە،ەسىك بولمايدى) ءسۇيتىپ 84 -جىلى وقۋ باستاۋدىڭ العى شارتتارىن دايىنداپ ۇلگىردىم.« شينجياڭ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ» احات، اعىزامباي، ءشارىپ باستاعان جاراتىلىستىق پاندەر مۇعالىمدەرى ۇرتىس كەلىپ ساباق ءوتىپ، تۇردى، مەن وسى ورايدا ساباق وتكەن، وقۋلىق اۋدارعان، مۇعالىمدەرمەن وقۋلىقتى باسقان باسپاگەر جولداستارعا، ەرەكشە راحمەت ايتىپ، ۇلكەن ءسۇيىنىش بىلدىرەمىن. ءبىر جاعىنان ءۇش ايماقتاعى ساقا وقىتۋشىلارمەن جاڭادان ۋنيۆەرسيتەت بىتىرگەن جاس وقتۋشىلاردى اكەلىپ، وقىتۋشىلار قوسىنىن تەزدەپ تولىقتاۋعا كىرىستىك. بۇل جۇمىسقا، اۆتونوميالى رايون باسشىلارىنان ٴجانابىل اعا، قىدىرباي اعا، سۇلتان اعا، مارحۇم مۇحان جولداس، وبلىس باسشىلارىنان ديار اعا، نۇرساپا، زاقان جولداستار ەرەكشە قولداپ، ەسەلى جۇمىستار ىستەدى. سولاي بولسا دا جاڭادان قۇرىلعان مەكتەپ بولعاندىقتان ونىڭ تاپشىلىعى ايتىپ تاۋىسقىسىز بولدى. ول كەزدە قاراجات تاپشى، ارناۋلى قاراجات از، وقىتۋ جابدىقتارىن تولىقتاۋ وقىتۋ قۇرىلىسى (كىتاپحانا، تاجىريبەحانا، وقىتۋ بىرلەسپە سارايى) سياقتى قۇرىلىستاردى سالدىرۋ ءۇشىن ءۇرىمجى مەن قۇلجانىڭ اراسىنا جۇرگەن جولىمدى ويلاسام مىيىم جەتپەيدى، كوڭىلىم بۇزىلادى،ءتىپتى كەيبىر كۇندەرى كۇيتۇندەگى ۇيىمەدە سوقپاي، كۇندى-تۇنگە جالعاپ ۇرىمجىدەن قۇلجاعا 212 ماركالى جەڭىل كولىكپەن بارىپ جۇرگەن كەزدەرىم دە بولدى. وتكەن ىستە بەلگى جوق دەگەن وسى ەكەن...

سولاي دا، سولاي بولىپ ءجۇرىپ پارتيامەن ۇكىمەت ورىندارىنىڭ  قولداپ قۋاتتاۋىمەن باسشىلاردىڭ جۇمىلا كىرسىپ قىزمەت ىستەۋىنىڭ ناتيجەسىندە «ىلە وقۋ-اعارتۋ ينستيتۋتى» جوڭعار ويپاتىنىڭ تورىنەن ءوز شاڭىراعىن كوتەرىپ، مىڭداعان ون مىڭداعان اعارتۋ يەلەرىن، ءار كاسىپتىڭ كورنەكتى قايراتكەرلەرى مەن تالانت يەلەرىن جەتىستىرىپ،قازىر ون مىڭداعان وقۋشىسى بار «شينجياڭ قولدانىلمالى كاسىپتىك تەحنيكالىق ينستيتۋتى» بولىپ قۇرىلىپ، بۇكىل شيىنجياڭنىڭ جەر-جەرىنەن وقۋشى قابىلدايتىن، شي جيىنپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزىم يدەياسىمەن قارۋلانعان،عىلىم مەن تەحنيكانىڭ تالانت يەلەرىن مولىنان جەتىستىرەتىن ءبىلىم ورداسىنا اينالىپ، كۇن سايىن ەڭسەلەنە گۇلدەنە تۇسۋدە. مەن ءوزىم وسى ينستيتۋت قۇرىلۋ بارىسىنداعى ەڭبەكتەرىممەن قالىڭ وقۋشىلارىما، بولاشاق ۇرپاقتارعا ۇلگى بولا الدىم با ەكەن دەپ ويلايمىن...

 

مەنىڭ بۇل جاقتارداعى ەڭبەگىمدى مەنىڭ شىعارماشىلىق كەشىمدى وتكىزگەن كەزدە سۇلتان جانبولاتوۆ اعامىز ەرەكشە تىلگە الدى. ول كىسى ءبىر ارەدىكتە مەنى ءوز جانىنا شاقىرىپ ساحىنا تورىنە ىلىنگەن مەنىڭ شىعارماشىلىق كەشىمنىڭ اتىن نۇسقاپ: اناۋ اتاقتاردىڭ ساعان ءدال تاماق بولىپ تۇرعانى «ساقا پەداگوك، اعارتۋ قايراتكەرى» دەگەن ەكەۋى ەكەن، قالعان زەرتتەرمەن، اقىن، پرافەسسور دەگەندەرى ءوز الدىنا تۇرا بەرسىن دەدى.

 

سەرىك راقىم ۇلى: كەزىندە «ىلە وقۋ-اعارتۋ ينستيتۋتىنىڭ» جاۋاپتىلارىنىڭ ءبىرى بولىپ قىزمەت اتقارعان ەكەنسىز، ول كەزدەگى وقىتۋ جاعدايى قالاي ەدى؟ جوعارعى وقۋ ورنىندا باسشىلىق مىندەت اتقارعان كەزدە، اعارتۋ جۇمىسىنا قانداي جاڭالىقتار ەنگىزۋگە كۇش سالدىڭىزٴارى قانداي يگى شارالارعا باستاماشى بولدىڭىز؟

 

رازدان ايدارحان ۇلى: مەن وقۋ-وقىتۋ قىزمەتىمەن 40 جىلداي شۇعىلدانعان اداممىن. سۇحباتىمنىڭ الدىنعى بولەگىندە ۇلتىمىزدىڭ اعارتۋ جۇيەسىنىڭ ءبىر شاما كەنجەلىك ءجايىتىن ايتتىم. ونىڭ ناقتىلى احۋالدارىن تومەندەگىدەي بايىمداعىم كەلەدى. بىرىنشىدەن: ەجەلدەن شارۋاشىلىق كۇيىمىز جالاڭ ۇزاق ۋاقىت بويى بىتىراندى قونىستانۋ سەبەبىنەن، اعارتۋ جۇيەمىزدە العا باسارلىق نەگىز وتە ءالسىز بولدى. جۇيەلى تۇردە شوعىرلى وتىراقتانباعاننان كەيىن، وقۋ-اعارتۋىمىز، مادەنيەتىمىز، ۇگىت ناسيحاتىمىز، باسقا ۇلتتارمەن اۋىس-كۇيىسىمىز دە كەنجە بولىپ كەلدى. ونىڭ ۇستىنە جالعاستى جۇرگىزىلىپ كەلگەن تاپتىق كۇرەس الاساپىراندىعى، ەكى ءتۇرلى جازۋدىڭ الما–كەزەك قولدانىلۋى سىقىلدى جۇيەسىزدىك جايتتەر وقۋ-وقىتۋ ساپامىزعا ۇلكەن كەدەرگىلىكتەر اكەلدى.ءبىزدىڭ ينىستيتۋتتىڭ مىندەتى، ورتا باستاۋىش مەكتەپ وقىتۋشىلارىنىڭ، مەكتەپ مەڭگەرۋشىلەرىنىڭ ءبىلىمىن اسىرۋ، باسقارۋ قابىلەتتەرىن ءوسىرۋ بولعاندىقتان ءبىزدىڭ ينستيتۋت باسشىلارىنىڭ دا مىندەتى، ورتا، باستاۋىش مەكتەپتەردىڭ جاعدايىن تەكسەرىپ، كوزدەن كەشىرىپ، ساقتالىپ وتىرعان ماسەلەلەردى قاتىستى جوعارعى ورىندارعا اڭىس ەتۋ بولعاندىقتان مەن ءبىر رەتكى تەكسەرۋ جاعدايىن، «قازىرگى قازاق وقۋ-وقىتۋىنىڭ جاعدايى» دەگەن ماقالا ەتىپ جازىپ، «شينجياڭ گازەتىنە» جاريالادىم. ماقالادا نەگىزىنەن جاتاقتى مەكتەپتەردىڭ احۋالى ايتىلعان. دەسەدە العان بەتتەن قايتباي ءوز ويىمدى جالعاستى ۇشتاپ، «جاتاقتى مەكتەپتەردىڭ بولاشاعى جوق، ول وقۋ-وقىتۋدى العا باستىرا المايدى، تولىقسىز ورتا وقۋشىلارىن قالادان وقىتۋ كەرەك دەگەن مايدانىمدا بەرىك تۇردىم.ول ويىمدى ءبىر ءبولىم اعارتۋشىلار،ءبىر ءبولىم اعارتۋ جاعىنداعى باسشىلاردا قولداپ قالدى. سونىمەن ناقتىلى ىسكە كەلىپ تىرەلگەندە، ماسەلە كۇردەلەنە ٴتۇستى. بىرەر جاندى دالەل كەلتىرە كەتەيىن: 

ساۋان اۋداندىق 2-ورتا مەكتەپ «بورتىنكە مال فەرماسىنىڭ» قاراستىلىعىندا ەكەن.ونى اۋدانعا كوشىرۋ كەرەكتىگىن ايتسام قاتىستى جولداستاردىڭ بىردە-ءبىرى قوسىلمادى. سونان سوڭ اۋدان اكىمى رايىس جولداسپەن اڭگىمەلەسىپ ءوز ويىمدى تاپتىشتەي ايتقان ەدىم، ول كىسى نەگىزىنەن قوسىلىپ، قولدايتىندىعىن ءبىلدىردى. سونىمەن كوپ وتبەي مەكتەپ اۋدانعا كوشىرىلدى.بۇنىڭ باسقا اۋداندارعا دا بەلگىلى ىقپالى بولدى. شيحۋ، تولى،ءدۇربىلجىن اۋداندارى دا كوپ وتبەي قىرداعى تولىقسىز ورتا كىلاستاردى اۋدان قالاشىعىنا ورنالاستىرا باستادى. دەمەك ۇلكەن جاقتان العاندا بۇل پارتيا ۇكىمەت ورىندارىنىڭ ۇلتتىق وقۋ-اعارتۋعا ءمان بەرگەندىگىنىڭ ناتيجەسى ەدى. مەنىڭ ءوز باسىمنىڭ تاعى ٴبىر قۋاتتاماسى مەملەكەتءتىلىن ۇيرەتۋگە دەگەن قۇشتارلىق ۇمتىلىس ەدى. سونىڭ ناتيجەسىندە وقىتۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن تولىقتاۋدان سىرت، مەملەكەت ءتىلىن ۇيرەنۋدىڭ ارناۋلى كاسىن (حانجۋان) اشۋعا تىرىسشاڭدىقتار كورسەتىپ، ارناۋلى وقۋشى قابىلداۋ كورسەتكىشى بولماسا دا،ىزدەنۋدىڭ ارقاسىندا ول جۇمىستى دا ورىنداپ، ون جىلدىڭ ىشىندە 1200 دەن ارتىق حانزۋ ءتىلى وقتىۋشىلارى جانە كوپتەگەن دارىندى اۋدارۋشىلار جەتىستى. بۇنى كورىپ بىلگەن كوپتەگەن اتا-انالار مەكتەپكە كەلىپ ريزالىق ءبىلدىرىپ، ارقامنان قاعىپ، ماڭدايىمنان سيپاعان كەزدەرى بولدى.اسەرلى ءبىر قىزىق ايتا كەتەيىن، قابا اۋدانىنان ءبىر قىزمەتكەر ازامات كەلىپ-رەكە ەلىڭ ءۇشىن جاقسى جۇمىستار ىستەپ جاتىرسىڭ،ءبىزدىڭ ءبىر قىستاقتان بەس وقۋشى كەلىپ سىزدەر اشقان «زىبياۋلى ءوز قاراجاتىمەن وقيتىن حانزۋتىلى كاسىبىنەن» وقىپ ەدى، تۇگەلدەي قىزمەتكە ورنالاسىپ كەتتى. سول جاعىن ويلاسىپ كەيدە الگى بەسەۋىنىڭ اتا-انالارى سىزگە كۇزدە مال جايلاۋدان تۇسكەندە ءبىر تۋ بيەنى اتاپ اكەلگىمىز كەلەدى دە، تاعى دا پەندەشىلىك ىستەپ قوياتىنىمىز بار دەپ كۇلدىرگەن ەدى.

 

مەكتەپ قۇرىلىسىنداعى ۇلكەن قينشىلىقتى شەشۋ ءۇشىن قىرۋار جۇمىستار ىستەلدى ءارى كوپتەگەن قيىنشىلىقتارعا دا جولىقتىق. ءبىر رەت سوكەڭ (س.جانبولاتوۆ ) كەڭسەسىنە بارسام، سول كەزدەگى اۆتونوميالى رايوندىق وقۋ-اعارتۋ كوميتەتىنىڭ ورىنباسار باستىعى جاۋ سۇڭرۇي باستاعان ءبىر نەشە ادام وتىرەكەن امان-سالەمنەن سوڭ–اق جاۋ سۇڭرۇي جۋرىن: سۋ جۋرىن (سوكەڭدى ايتادى) مەن كوپ الدامعا تۇسپەم تۇسە قالمايتىن، ەلدەن كوپ قورقا دا قويمايتىن جان ەدىم، ءبىراق ءسىزدىڭ ەكى قۋ ىنىڭىزدەن الداندىم ءارى ولاردان قورقاتىن بولدىم دەگەندە وتىرعاندار اڭتارىلا قالىپ ەدى، جاۋابىن ءوزى بەردى، ءبىرى ىلە وبلىسىنداعى زاقان جولداس، ەندى ءبىرى ەسىكتەن جاڭا كىردى دەگەندە، وتىرعاندار دۋ كۇلىسىپ كەتتى، مەن ءبىر ءتۇرلى جايسىزدانا قالدىم. زاقان ەكەۋىمىزدىڭ قۋ اتانۋداعى بارىسىمىز بىلاي بولعان ەدى: وقۋشى سانى ٴۇرتىس ارتىپ،ءبىر وقىتۋ عيماراتىنا سيماي قالعان سوڭ،ەكىنشى وقىتۋ عيماراتىن سالدىرۋ دا زاقان ەكەۋىمىزدىڭ ايىرىم باسشىلاردى بەتكە ۇستاپ وقۋ-اعارتۋ كوميتەتىنە ازداپ سالماق سالعان جەرىمىز بار ەدى، جاۋ سۇڭرۇي جولداس سونى ايتىپ ءبىزدى شىمشىلاپ وتىرعانىن بىلە قويدىم دا كەشىرىڭىز، بىزدە قىسىلعانىمىزدان ىستەگەن جۇمىس قوي، كوپتىڭ شارۋاسى بولعان سوڭ دەدىم. سول كەزدە ول ادام وقۋ-اعارتۋ مەڭگەرمەسىنىڭ قازىنا ىستەرىنە جاۋاپتى بولاتىن. سونداي جۇمىستار بولىپ ەكىنشى وقىتۋ عيماراتىن سالعىزىپ العانىمىز راس ەدى. وندايدان تالاي ىستەر وتكەنى دە شىندىق ەدى.

 

سەرىك راقىم ۇلى: ەندى ءبىر ءسات شىعارماشىلىق ەڭبەكتەرىڭىزگە دە ات باسىن بۇرا كەتسەڭىز، حالقىڭىزعا قانشا جىر جيناقتارىن ۇسىندىڭىز، شىعارماشىلىق ىزدەنىسىڭىز قالاي بولدى؟ 

 

رازدان ايدارحان ۇلى: مەن وقىتۋشىلىقتى، وقۋ-وقىتۋدى اكىمشىلىك جاقتان باسقارۋ قىزمەتىن ارقاۋ ەتكەن اداممىن. ماڭداي تەر تامشىلارىم سول شارۋاشىلىققا تامىپ، سوعان سىڭگەن جانمىن عوي. سولاي ەكەندىگى شىنايى شىندىق بولا تۇرسا دا،وقىعان كاسىپ «ادەبيەت» بولعاندىقتان، سول اۋىلعا دا قونا تۇستەنىپ جۇرەتىن جايتتەرىم بولدى. سوندىقتان سول شارۋاشىلىق تۋرالى دا ازداپ ايالداپ وتەيىن. سول شارۋاشىلىقتان جۇرتىما: 4 ولەڭدەر جيناعىن اتاپ ايتقاندا «ۇستاز»، «كەر سامال»، «كۇمىس قوڭىراۋ»، «ماڭداي تەر مارجاندارى» سىندى ولەڭدەر جيناقتارىن جازىپ،ۇشەۋىن باسپا بەتى ارقىلى ۇسىندىم، بىرەۋى «ماڭداي تەر مارجاندارى» قولىمدا. 3 ولەڭ رومان «ءديدار مەن جۇپار»، «ەر دەمەجان»،«سۇلۋ تاعدىرى»،بۇل ۇشەۋىنىڭ دە ەكەۋى باسپا بەتىن كوردى، بىرەۋى باسىلىم ورنىندا جاتىر. ولاردان سىرت «ۇستاز جۇرەگى» اتتى ماقالالار جيناعىم، «اقىت تانۋ»، «مۇحتار اعا» قاتارلى كىتاپتاردى قۇراستىرىپ جاساقتادىم. «تاڭ الدىندا» رومانىنىڭ 2-كىتابىن (ماۋدۇننىڭ)، «نارت قىزىل شايقاس تۋى» اتتى سانۆىندەر جيناعىن، (حاۋراننىڭ) «جازۋعا جاتتىعۋ لەكسيالار» جيناعىن اۋداردىم. «جوعارى مەكتەپتەر حانزۋ ءتىلى وقۋلىعى» (باسقالارمەن بىرلەسىپ) اۋداردىم. ادەبيەت شارۋاشىلىعى تۋرالى جوعارىداعىداي ەڭبەكتەردى قولدان شىعاردىم.

 

سەرىك راقىم ۇلى:  ءسىزدىڭ شىعارماشىلىق ەڭبەكتەرىڭىز تۋرالى ءوز تولعانىستارىمەن بىرگە كوڭىل كۇيلەرىن اڭعارتقاندار بولدى ما؟ ول تۋرالى كىمدەردى اتار ەدىڭىز؟ اعا بۋىن قالامگەرلەرمەن جاس ونەر يەلەرىمەن قاتىناسىڭىز قالاي؟

 

رازدان ايدارحان ۇلى: مەن جوعارىدا كاسىپتىك قالامگەر ەمەس ەكەندىگىمدى ايتتىم.  سولاي بولسادا مەنىڭ جازعان-سىزعاندارىما ءبىر قانشا قالامگەرلەر جاقسى لەبىزدەرىن ءبىلدىردى. م: سۇلتان جانبولاتوۆ اعامىز ءوزىنىڭ «ءبىز» اتتى تريلوگياسىندا مەنىڭ «شاۋەشەك» اتتى ولەڭىمە جاقسى بايىمداۋىن جازىپ، «ۇستاز ءسوزى» اتتى ولەڭىمە دە جاقسى لەبىزىن ءبىلدىردى.« ۇستاز ءسوزى» دەگەن ولەڭىمدە مىناداي جولدار بار ەدى:

 سامايدى ورەن ءۇنى كۇمىستەگەن،

 جانىما بىرگە الامىن تىنىستى ەلمەن.

 مەن كىممىن جانى جارقىن ەڭبەككەرمىن،

 باعىبانمىن، بالاۋساعا تىنىس بەرگەن!

 وسى جولداردى سوكەڭ ەرەكشە اۋىزعا الىپ كەڭىنەن بايىمداۋ جاسادى.

 

ومارحان اسىل اعامىز انا جۇرەگى» اتتى ولەڭىمدى، بەكسۇلتان كاسەي ىنىشەك «اقىندار ايتىسىنىڭ تەاترلىك اجارى» اتتى ماقالامدى،ساعاتقان تاڭقاي، سەرىك قاۋىمباي، كەنجەتاي بايقوڭىر ىنىشەكتەر «ماحابباتتىڭ اق قۇسى» اتتى ليريكالىق پوەمامدى، قايرات ىنىشەك «جاقسىلىعىم مەن جاماندىعىم» تۋرالى تولعاۋىمدى تىلدەرىنە الىپ قۋانارلىقتاي جاقسى لەبىزدەرىن ءبىلدىرىستى. شايسۇلتان قىزىر، باتىرقان قۇسبەگين، مۇراتبەك تەسەبايەۆ، ورىنعازى مانبازار قاتارلى جازۋشى قالامگەرلەر مەنىڭ شىعارمالارىم تۋرالى جاقسى-جاقسى لەبىزدەر ءبىلدىرىستى. ءوز باسىم ۇلكەندى–كىشىلى قالامگەرلەردىڭ بارلىعىمەن دە جاقسى بايلانىستاعى جانمىن!

سەرىك راقىم ۇلى: كەزىندە «اقىت تانۋ» جونىندە دە ەڭبەكتەندىڭىز. وعان ءسىزدى قانداي اسەرلى كۇش جەتەلەدى؟

 

رازدان ايدارحان ۇلى: 1980-جىلى «شالعىن» جۋرنالىنىڭ 3-سانىنا مارحۇم قاليبەك ماناپ ۇلىنىڭ «اقىننىڭ ءسوزى ولمەيدى» دەگەن ماقالاسى شىقتى. 1984-جىلى جازدا ءبىركۇنى اۋەلقان قالي ۇلى اعامىزبەن باسپاگەر قاليوللا نۇرتازا ۇلى ۇيگە كەلىپ وزدەرىنىڭ كوكتوعايعا اقىت ەڭبەكتەرىن جيناۋعا باراجاتقاندىقتارىن، قاتىستى باسشىلىق ورىندارىنىڭ نۇسقاۋى بولعاندىعىن ايتىپ اتتانىپ كەتتى. بۇل ءىس ماعان ۇلكەن وي سالدى. بۇرىندار اقىتتى ءدىنشىل قايراتكەر جۇيەسىندە قاراپ كەلگەن ەدىك، ەندى ول كىسىنىڭ ەڭبەكتەرىن ەل كوزىنە كورسەتىپ، ۇلاعاتتايتىن بولعانىمىزدىڭ ءوزى پارتيا 11-كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ 3- جالپى ٴماجىلىسىنىڭ قۇدىرەتى، سونىڭ نۇر شۇعىلاسى ەكەندىگىن ۇقتىم دا،اقىت شىعارمالارىن وقۋعا بوي ۇرا باستادىم.

 

سول بوي ۇرۋدىڭ ناتيجەسىندە جۇڭگو قازاق ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن سالۋشىلاردىڭ تۇڭعىش تۋ ۇستاۋشىسى، بىرەگەي اعارتۋشى، كورنەكتى مادەنيەت قايراتكەرىن زەرتتەۋ، ەڭبەكتەرىن جيناۋ، توپتاۋ جۇمىستارىنىڭ ۇيىمدىق جاقتان قولعا الىنا باستاعانىن ەستىۋىم مەنىڭ ويىما ۇلكەن مەدەۋ بولدى. 1994-جىلى اقىن ەڭبەكتەرىنىڭ 1-تومى شىقتى،2-تومى مەملەكەتىمىز قۇرىلعاندىعىنىڭ 50جىلدىعىنا ارنالىپ تۇيىندى دە ماڭىزدى كىتاپتار قاتارىندا باسپادان شىقتى. اقىن تۋىلعاندىعىنىڭ 125جىلدىعىن قۇتتىقتاۋ قيمىلى 1993-جىلى ٴۇرىمجى قالاسىندا وتكىزىلدى. 1998-جىلى 6-ايدا «ىلە پەداگوگيكالىق ينىستيتۋتىندا» اقىننىڭ 130-جىلدىعىن ەسكە تۇسىرۋ وتكىزىلسە، سول جىلى 12- ايدىڭ 21- كۇنى تاعى دا ٴۇرىمجى قالاسىندا 130جىلدىعىن ەسكە تۇسىرۋ سالتاناتتى وتكىزىلدى. مۇندا اۆتونوميالى رايوندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ورىنباسار شۋجيى ءجانابىل جولداس ماڭىزدى ءسوز سويلەدى. ول كىسى سوزىندە:

«ٴبىز بۇگىن وسى ارادا باس قوسىپ، جۇڭگونىڭ تاياۋ زامان قازاق ادەبيەتىنىڭ ۋاكىلى،ارداگەر اقىن اقىت ٴۇلىمجى ۇلىنىڭ دۇنيەگە كەلگەندىگىنىڭ 130 جىلدىعىن سالتاناتپەن ەسكە ءتۇسىرىپ وتىرمىز. بۇل پارتيامىزدىڭ 15-قۇرىلتاي رۋحىن باتىل تياناقتاندىرىپ وتىرعان اسىرەسە رەفورمامەن ەسىك اشۋدىڭ تىڭ تابىستارىنا قول جەتكىزىپ وتىرعان اسا تاماشا جاعداي دا اشىلىپ وتىر. كوپشىلىككە بەلگىلى اقىت الۋان تاقىرىپتاعى تەرەڭ ويلى شىعارمالارى ارقىلى حالىقتىڭ جۇرەگىنەن تەرەڭ ورىن العان، حالىقتىڭ قۇرمەتىنە بولەنگەن، ارتىنا بىرنەشە تومدىق مول مۇرا قالدىرعان، داڭقى شەتەلگە دەيىن تارالعان ونەرشەبىندەگى كەسەك تۇلعالارىمىزدىڭ ءبىرى. ول جۇڭگو قازاقتارىنىڭ جازبا ادەبيەتىنىڭ نەگىزىن سالۋشىلاردىڭ ءبىرى بولۋمەن بىرگە بۇكىل  قازاق ادەبيەتىنىڭ دە نەگىزىن قالاۋشىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ەسەپتەلەدى»،-دەدى. ول كىسى تاعى دا «اقىت شىعارمالارىنىڭ كوتەرگەن تاقىرىبىنىڭ كولەمى وتە كەڭ. ونىڭ وقۋ-اعارتۋمەن مادەنيەتتى دامىتۋ، بەرەكە-بىرلىك، ەڭبەك ونەر، قوعامنىڭ قاراڭعى جاعىن اشكەرەلەۋ، ادامگەرشىلىك، ٴمۇرال تاقىرىبىنداعى تولىپ جاتقان شىعارمالارى بار. اقىن شىعارمالارىنىڭ سونشالىقتى كەڭ تارالۋىنىڭ ءوزى ونىڭ قوعامدىق شىندىقتى، قوعامدىق قۇبىلىستاردى شىنشىلدىقپەن كوركەم ءتىل ارقىلى تاماشا بەينەلەۋىندە جاتىر»،-دەدى.

 

اۆتونوميالى رايوندىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ ورىنباسار باستىعى قادىس ءجانابىل ۇلى اعامىز: «اقىت ۇلىمجى ۇلى ەلىمىزدەگى جانە دۇنيە جۇزىندەگى قازاق حالقىنىڭ 19-، 20-عاسىرداعى قوعامدىق الەۋمەتتىك تۇرمىس كۇيى، اسىرەسە، ادەبيەتى مەن باسپا ءسوزى، مادەنيەتى مەن وقۋ-اعارتۋى جونىنەن العاندا سوقپاي وتۋگە مۇلدە بولمايتىن الىپ تۇلعا. وكىنەرلىگى، زەرتتەرمەندەرىمىزدىڭ الۋان ءتۇرلى الەۋمەتتىك سەبەپتەردىڭ سالدارىنان، بۇل جۇمىسقا تەرەڭدەپ كىرىسىپ كەتە الماعاندىعىنان اقىت تانۋ ىشكەرلەي ءورىس الا الماي وتىر.» مىنە جوعارىداعىداي قايراتكەرلەرىمىزدىڭ اقىت تانۋ تۇسىنىگى مەن كەمەلدى كوز قاراستارى ءارى اقىت ەڭبەكتەرىن زەر سالا زەرتتەپ جۇرگەن زەرتتەرمەندەردىڭ جۇيەلى زەرتتەۋ ەڭبەكتەرى مەنىڭ اقىت تانۋدى قالىپتاستىرۋ، جۇيەلەستىرۋ، اقىت تانۋ ءبىلىمىن جاساۋ جونىندەگى ۇمتىلىسىما ۇلكەن جەبەۋ بولدى.

 

اقىت شىنىندا الەمدىك ورەگە يە عۇلاما اقىن. ونىڭ ولەڭدەر جيناعىنىڭ 1-تومىندا ءار تاقىرىپتا جازعان جىرلارى جوعاردا ايتقاندارىمىزعا تولىق دالەل بولا الادى. مىنە بۇدان اقىتتىڭ الەۋمەتتىك رولىنىڭ قانشالىقتى ەكەندىگىن تولىق كورە الامىز. ەلىم، حالقىم دەپ ەڭىرەپ تۇرعان ادامدى قالاي جىر ەتىپ، ونىڭ ەڭبەگىن الەمگە اسپانداتا كورسەتۋگە نەگە بولماسىن. 

 

وسىلاردىڭ بارىنە نەگىزدەلگەندە اقىن تانۋ عىلىمىن ٴسوزسىز جارىققا شىعارۋىمىزدىڭ قاجەتتىلىگى، كوكەيتەستىلىگى اڭعارىلادى. سول جۇيەدەن ۇلتتىق مادەنيەتىمىزبەن ادەبيەتىمىزدىڭ جۇڭحۋا مادەنيەتى مەن ادەبيەتىندەگى ورنىن ۇلەسىن كورنەكتەندىرۋدە اقىتتىڭ رولى اسا جوعارى ەكەندىگىن تانۋ تۇرعىسىنان وزىمشە ۇمتىلىس جاساپ اقىت تانۋدى جاساۋعا تالپىندىم. «اقىت تانۋ» كىتابىن جاساقتادىم.

 

来源:中央广播电视总台

 

 

记者:赛力克

微信制作:阿依娜

: , 。 视频 小程序 赞 ,轻点两下取消赞 在看 ,轻点两下取消在看

中央广播电视总台 央广网 版权所有

اعارتۋ قايراتكەرى، زەردەلى زەرتتەرمەن

قادىرمەندى رازدان اعا، سىزبەن پارتيا 19- كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ 6-جالپى ءماجىلىسىنىڭ رۋحى بۇكىل ەل كولەمىندە دابىرالى تياناقتاندىرىلىپ جاتقان مەزگىلدە سۇحبات وتكىزىپ وتىرمىز. ەندەشە، سۇحباتىمىزدىڭ بەت اشارىن وسى مازمۇندار توڭىرەگىندەگى ىقىلاستى لەبىزىڭىزدەن باستاعانىمىز ءجون سەكىلدى؟