ءولىم قاتەرى تىكە %12 تومەندەيدى، الەۋمەتتىك قارىم-قاتىناس پەن قولداۋ ۇزاق عۇمىر كورۋگە بەلسەندى ىقپال جاسايدى

تاياۋدان بەرى، ءبىز ينتەرنەتتەن «دوستار شەڭبەرىندە تۇرمىس ءىزى جوق قوي»، «دوستار شەڭبەرىن جاپقان سوڭ ءبىر جىلدان كەيىنگى وزگەرىس» سىندى قىزۋ تالقىنى ۇنەمى كوىپ كەلەمىز، كەيبىر توراپتاس ادامداردىڭ دوستار شەڭبەرىنە نارسە شىعارۋدى ۇناتپايتىنىن نەمەسە دوستار شەڭبەرىن جابۋى تىنىسىن ءتىپتى دە كەڭىتكەنىن بايقاعان، تاعى ءبىر ءبولىم توراپتاس دوستار شەڭبەرىنەن باسقا الەۋمەتتىك قارىم-قاتىناس تەكشەسىندە تاراتۋدى ءتىپتى دە قالايدى، ويتكەنى، تۋىس-تۋعان، دوس-جاراندارىنا كورسەتكىسى كەلمەيدى دەپ قارادى.

دوستار شەڭبەرىنە نارسە شىعارۋ توراپتاستاردىڭ قاراعانىنداي، تۇرمىسىمىزعا اۋرەشىلىك اكەلە مە؟ وسى اپتانىڭ سوڭىندا دوستار شەڭبەرىنە بىردەمە شىعاراسىڭ با؟

ءبىرىنشى، دوستار شەڭبەرى ءولىم قاتەرىن %12 تومەندەتەدى

ءىس جۇزىندە، وسىدان 100 نەشە جىلدىڭ الدىندا، فرانسيا سوتسيولوگى ءامىر تۇرعان مىرزا «ءوزىن جازىم ەتۋ» اتتى كىتابىندا، ەۆروپانىڭ ءوزىن جازىم ەتۋ مولشەرىن زەرتتەپ، الەۋمەتتىك بايلانىستىڭ كەمشىل بولۋى ءوزىن جازىم ەتۋ مولشەرىنىڭ جوعارى بولۋىنداعى تۇپكىلىكتى سەبەپتەردىڭ ءبىرى ەكەنىن بايقاعان.

ءبىر ماقالادا 1994-جىلدان 2021-جىلعا دەيىنگى 27 جىل ىشىندە جاريالانعان 1187 ءتۇرلى زەرتتەۋ قورىتىندىلانىپ، 145 ميلليون 800 مىڭنان استام باس قوسۋشىنى زەرتتەۋ نەگىزىندە، تولىق الەۋمەتتىك قارىم-قاتىناس تۇرمىسى مەن الەۋمەتتىك قولداۋعا يە بولعان ادامدار وزىنە ءبىرشاما سەنىمدى بولاتىندىعى، وسى فاكتور كەمشىل بولسا، ءولىم قاتەرى %11 تەن %53 كە دەيىن ارتاتىندىعى، اۋرۋعا شالدىعۋ قاتەرى %23 جوعارى بولاتىندىعى، ءتىپتى 6 ەسە جوعارى بولاتىندىعى بايقالعان. مۇنىڭ ىشىندە، ايەلدەر قاۋىمىنىڭ بوسانعاننان كەيىنگى جابىرقاۋ اۋرۋى، الەۋمەتتىك قولداۋدىڭ بار-جوقتىعىمەن تىعىز بايلانىستى بولادى ەكەن.

ءبىز ەندى ءتىپتى دە ناقتى تەكسەرىپ-زەرتتەۋ جۇرگىزۋگە كوز جىبەرەيىك، بۇل زەرتتەۋ 2016-جىلى «ا ق ش عىلىم اكادەمياسى گازەتىندە» جاريالانعان، كاليفورنيا ۋنيۆەرسيتەتى سانتياگو بولىمشە مەكتەبىنىڭ زەرتتەرمەندەرى 12 ميلليون Facebook تۇتىنۋشىنىڭ جەلىدەگى الەۋمەتتىك قارىم-قاتىناس قيمىلى جونىندە بىرنەشە قىزىقتى قورىتىندىعا يە بولعان.

ءبىرىنشى، الەۋمەتتىك قارىم-قاتىناس جەلىسىنەن ۇنەمى پايدالاناتىن ادامداردىڭ تۇتاس تۇلعالىق ءولىم قاتەرى %12 اينالاسىندا تومەندەگەن، ەرەكشە اۋرۋ سەبەبىنەن كوز جۇمۋ قاتەرى دە تومەندەگەن. مىسالى، اتى جامان اۋرۋ، ءتاج ءتارىزدى ارتەريانىڭ قاتايۋىنان بولاتىن جۇرەك اۋرۋى، ءدارىنى بەتالدى پايدالانۋ جانە ءوزىن جازىم ەتۋ. اسىرەسە، ۇنەمى دوس-جاراندارىنىڭ ءوتىنىشىن قابىلدايتىنداردىڭ ءولىم قاتەرى ەڭ تومەن بولعان.

بۇل الەۋمەتتىك قارىم-قاتىناس پەن قولداۋ ۇزاق جاساۋعا بەلسەندى ىقپال جاسايتىندىعىن تۇسىندىرەدى، ويتكەنى، قايتا-قايتا ءوتىنىش بەرۋ ادەتتە ءوزىنىڭ قوعامدىق قولداۋىنىڭ كەمشىلدىگىنەن دەرەك بەرەدى، ال، جاقسى دوستىڭ ءوتىنىشىن قابىلداۋ ادەتتە باسقالاردىڭ وزىنە بولعان جاقسى سەزىمىن بىلدىرەدى، بۇل ادامدار كوبىندە ءبىرشاما تولىق قوعامدىق قولداۋعا يە بولادى.

سۋرەتتە: Facebook تۇتىنۋشىنىڭ تۇتاس تۇلعالىق ءولىم قاتەرى. 

سۋرەتتىڭ كەلۋ قاينارى: پايدالانۋ دەرەكتەرى

سۋرەتتە: Facebook تۇتىنۋشىنىڭ ەرەكشە ناۋقاسقا شالدىققاننان كەيىنگى ءولىم قاتەرى.

سۋرەتتىڭ كەلۋ قاينارى: پايدالانۋ دەرەكتەرى

ەكىنشى، دوستار شەڭبەرىنە ۇنەمى جازۋ كۇيىندە جاريالاپ تۇرعانىمەن، سۋرەت جاريالامايتىندارمەن سالىستىرعاندا، ۇنەمى سۋرەت جاريالايتىن، ءبىراق جازۋ كۇيىندە جاريالامايتىن ادامداردىڭ ءولىم قاتەرى ورتاشا ورەنىڭ %30 ىنەن تومەن بولادى، ەرەكشە اۋرۋ سەبەبىنەن كوز جۇمۋ قاتەرى دە كورنەكتى تومەندەيدى.

ناقتى سۋرەت پەن جازۋ مازمۇنىنا تالداۋ جاساۋى كەمشىل بولعانى ءۇشىن، ونىڭ سەبەبىن ۋاقىتشا تۇراقتاندىرۋ مۇمكىن ەمەس. الايدا، ۇنەمى ءبىرىڭعاي سۋرەت قانا جاريالاپ، جازۋ جاريالاماسا، قاشان دا الەۋمەتتىك قارىم-قاتىناس تۇرمىسىن باي ەكەنىن بەينەلەيدى، ال، سۋرەتتى قامتىماعان ءبىرىڭعاي جازۋ كۇيىندە جاريالاسا، كەيبىر جەكەنىڭ اسەرى، سەزىمى قاتارلى مازمۇندار جەكە اداممەن قاتىستى، الەۋمەتتىك قارىم-قاتىناسقا جاتپايدى. 

سۋرەتتە: سۋرەت پەن جازۋدىڭ جاريالانۋ مولشەرى مەن تۇتاس تۇلعالىق ءولىم قاتەرىنىڭ قاتىناسى، قىزىل ءتۇستى جانە كوك ءتۇستى ءوڭىر جەكە-جەكە تومەن جانە جوعارى ءولىم مولشەرىن بىلدىرەدى.  سۋرەتتىڭ كەلۋ قاينارى: پايدالانۋ دەرەكتەرى

سۋرەتتە: سۋرەت پەن جازۋدىڭ جاريالانۋ سانى مەن ەرەكشە اۋرۋدان كوز جۇمۋ قاتەرىنىڭ قاتىناسى.  سۋرەتتىڭ كەلۋ قاينارى: پايدالانۋ دەرەكتەرى

ەكىنشى، الەۋمەتتىك قولداۋ ادامنىڭ ۇزاق عۇمىر كورۋىنە نە ءۇشىن اسەر ەتەدى؟

پسيحولوگيا تۇرعىسىنان قاراعاندا، الەۋمەتتىك قارىم-قاتىناس قيمىلىنىڭ ءوزى الا كەلگەن شاتتىقتان سىرت، ونىڭ الەۋمەتتىك قولداۋى دا توتەنشە ماڭىزدى ورىندا تۇرادى.

قىسىمدى باسەڭدەتۋ جورامالىنا نەگىزدەلگەندە، الەۋمەتتىك قولداۋ — قىسىمعا توتەپ بەرۋدەگى ءبىر ءتۇرلى قورعاۋ سيپاتتى فاكتور. ادامعا تۇسەتىن قىسىم مىناداي ءۇش جاققا سايادى:

1. جەكە تۇلعانىڭ فيزيولوگياسىنا نەمەسە پسيحيكاسىنا شىنايى نەمەسە جاساندى قاتەر توندىرەدى؛

2. ۇلكەن ميدىڭ قورعانۋ جۇيەسىن ۇزدىكسىز جانداندىرادى، مىسالى، استىڭعى تومپاقشا مي — مي قوسالقىسى — بۇيرەك ءۇستى بەزى قىرتىسىنىڭ ءوسى (HPA) مەن سيمپاتيكالىق نەرۆ — بۇيرەك ءۇستى بەزى گورمونى — جۇلىن سۇر زاتى ءوسى (SMA)؛

3. جەكەنىڭ تىتىركەندىرۋ جونىندەگى تانىمىن باعالاۋ، قاتەردىڭ بار-جوقتىعى، سونداي-اق قورعانۋ اسەرىنىڭ ونىمدىلىگى قاتارلىلار.

نەرۆ بيولوگياسىنىڭ زەرتتەۋىنە قاراعاندا، قىسىمنان ۇلكەن ميدىڭ قورعانۋ جۇيەسى ۇزاق ۋاقىت اكتيۆتەنسە، جۇرەك قان تامىرلارى مەن دەربەس نەرۆتەردىڭ تەپە-تەڭدىگى بۇزىلىپ، سيمپاتيكالىق نەرۆتەردىڭ كەرىلۋ كۇشى جوعارىلاپ، قوسىمشا سيمپاتيكالىق نەرۆتەردىڭ كەرىلۋ كۇشى تومەندەپ، اۋرۋعا شالدىعۋ مەن ءولىم قاتەرى ارتادى ەكەن.

پسيحولوگ ەيزەنبەرگ 2011-جىلى ءبىر زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، سىناق قابىلداۋشى قوساعىنىڭ، بەيتانىس ادامنىڭ، زاتتىڭ سۋرەتىن كورۋ سىندى ءۇش ءتۇرلى جاعدايدا، جەكە-جەكە ورتاشا جانە جوعارى دارەجەدەگى ازاپتىڭ تىتىركەندىرۋىن قابىلداعان، ناتيجەدە، قوساعىنىڭ سۋرەتىن كورگەندە سىرقىراپ اۋىرعانى كورنەكتى تۇردە باسەڭدەگەن، سونىمەن بىرگە ۇلكەن مي مەن سىرقىراپ اۋرۋعا قاتىستى مي ءوڭىرىنىڭ (ارت جاق الدىڭعى ىلگەك ورامى مەن الدىڭعى ارال جاپىراقشاسى) اكتيۆتىگى تومەندەپ، ال بۇل حاۋىپسىزدىك سيگنالىمەن قاتىستى ۇلكەن مي ءوڭىرىنىڭ (قۇرساق ىشكى جاعى ماڭداي بولىگى) اكتيۆتىگى ارتقان. مىنە بۇل الەۋمەتتىك قولداۋدىڭ ادامداردى حاۋىپسىزدىك سەزىمىمەن قامداپ، قىسىمعا توتەپ بەرۋ قابىلەتىن جوعارىلاتاتىندىعىن تۇسىندىرەدى.

ءۇشىنشى، جالعىزسىراۋ سەزىمى — پسيحيكالىق اقاۋسىزدىقتى بۇلدىرەتىن «قارا ءيت»

قاي كەزدەن باستاپ، دوستار شەڭبەرى اۋرەشىلىك تۋدىراتىن ىسكە اينالىپ، «دوستار شەڭبەرى نالاعا اينالعانىن بىلمەيمىن، ءبىراق، ەندى ويلاسام وتباسىمداعىلاردىڭ الاڭداۋىنان، دوستارىمنىڭ تۇسىنبەۋىنەن ءۇن-ءتۇنسىز ءوشىرىپپىن»، ءوزىمنىڭ الەۋمەتتىك قارىم-قاتىناس مەديامدا دا بىرتىندەپ تۇرمىستىڭ ءىزى قالماي، بارلىق جەردە اقتارىلعان ءبىزدىڭ جالعىزسىراۋ سەزىمىمىز دە بىرتىندەپ ەتەك الدى.

پسيحولوگ سيگنەر «جالعىزسىراۋ قىزمەت ورنى: 2020-جىلعى ا ق ش بايانداماسىندا» %61 ا ق ش-تىقتاردىڭ ورتاشا جانە ودان جوعارى دارەجەدەگى جالعىزسىراۋ سەزىمىن سەزىنگەنىن، %38 ادامنىڭ وزىندە جاقىن قاتىناس جوق ەكەنىن، %34 ادامنىڭ باسقالاردىڭ قۇرمەتىنە يە بولا الماعانىن بايقاعان. باياندامانىڭ ەڭ سوڭىندا سيگنەر جالعىزسىراۋ سەزىمى بۇگىنگى قوعامدا تارالمالى اۋرۋ دارەجەسىنە جەتتى دەپ قارادى ءارى الداعى نەشە ون جىلدا ونان ارى اسقىنا تۇسەدى دەپ مەجەلەدى.

ءبىزدىڭ قوعامىمىزدا ءتۇرلى فورماداعى سۇيىسپەنشىلىك ءومىر سۇرەدى. ايتالىق، تۋىستىق، دوستىق، ماحاببات سۇيىسپەنشىلىگى، ءتىپتى بەيتانىس ادامداردىڭ قامقورلىعىنان كەلەتىن سۇيىسپەنشىلىك، مۇنى پسيحولوگتار قوعامنىڭ قولداۋىنداعى سەزىمدىك قۇرام دەپ اتايدى. ءبىز ءوزىمىزدى ايالايتىن جانە كوڭىل بولەتىن، قۇرمەتتەيتىن جانە ءمان بەرەتىن ادامزات قوعامىنىڭ وزگەشە ءارى باعالى نارسەسى ەكەندىگىنە سەنەمىز.

ءبىز تەك دوستار شەڭبەرىنە نارسە شىعارۋ سىندى وسى ءبىر ءتاسىل ارقىلى عانا تۋىس-تۋعان، دوس-جاراندارىمىزمەن بايلانىس جاساي المايمىز، ءبىراق بۇل بايلانىس ءبىزدىڭ كەيبىر قيىن، قىستاۋ جاعدايداعى بىردەن-ءبىر سۇيەنىشىمىز بولۋى مۇمكىن.

مىناداي ءبىر ءسوز وتە جاقسى ايتىلعان: «سەندە سونشاما كوپ كورەرمەن جوق، سول ءۇشىن باتىلدىقپەن تۇرمىس كەشىرۋىڭ كەرەك». كەيبىر ارمان، تىلەكتى تەجەۋگە تۋرا كەلەدى، ءبىراق ول جونىندە وي ورتاقتاستىرۋدىڭ قاجەتى شامالى.

اۋدارعان: ساعىنبەك رابات ۇلى 

来源：科普中国

编辑，制作：阿依娜