ون مىڭنان استام ادام قازا بولىپ، قالا باستىعى قىزمەتتەن توقتاتىلدى

9-ايدىڭ 10-كۇنى دۇلەي داۋىل «دانيەل» ليبيانىڭ شىعىس بولەگىندەگى جەر ورتا تەڭىزى جاعالاۋىنان قۇرلىققا شىعىپ، تاسقىن ءجۇردى. تۇندە ەكى توسپا قۇلاپ، ۇيقىدا جاتقان تۇرعىنداردى تاسقىن سۋى اعىزىپ اكەتىپ، ءولىم-ءجىتىم جاعدايى توتەنشە اۋىر بولدى. ليبيا قىزىل جاڭا اي قوعامىنىڭ ەڭ جاڭا ساندى مالىمەتىندە كورسەتىلۋىنشە، تاسقىننان قازىرگە دەيىن درنادا 11 مىڭ 300 ادام قازا بولىپ، 10 مىڭنان استام ادام ءىز-توزسىز كەتكەن.

ليبيانىڭ باس پروكۋرورى سىدىق سۇر بىلاي دەدى: «شىعىس بولەكتەگى قالا درناداعى ەكى توسپاسىنىڭ تاسقىن اپاتىندا قۇلاۋ سەبەبىن تەكسەرۋگە كىرىستىك. بۇل ەكى توسپا 20 نەشە جىلدىڭ الدىندا جارىلعان. 

كەيبىر تالداۋ جاساۋشىلار«بۇل رەتكى تەكسەرۋ ليبيانىڭ شىعىس، باتىس ەكى اكىمياتىنىڭ جوعارى دارەجەلى ءمانساپتىلارىنا سايۋى مۇمكىن»،-دەدى.

قالا باستىعى تەكسەرۋدى قابىلدادى

سۇر 9-ايدىڭ 15-كۇنى كەشتە درنادا وتكىزىلگەن اقپار جاريالاۋ ماجىلىسىندە بىلاي دەدى: پروكۋراتۋرا جاق توسپانىڭ قۇلاۋ وقيعاسىنا تەكسەرۋ جۇرگىزدى، تەكسەرۋشىلەر ليبيانىڭ تۇرلىشە رايوندارىنان كەلگەن، نەگىزىنەن توسپانى جوندەۋ قارجىسىنىڭ بەتالىسىنا جان-جاقتىلى تەكسەرۋ جۇرگىزەدى.

سۇر قالا تۇرعىندارىنا: «مەيلى كىم قاتەلىك وتكىزىپ، قىزمەتىنە نەمقۇرايدى قاراسا دا، پروكۋراتۋرا قاتاڭ شارا قولدانىپ، قىلمىستىق ىستەر بويىنشا تەكسەرۋ جۇرگىزىپ، سوتقا تارتادى» دەپ ۋادە بەردى.

ليبياداعى ءبىر تەلەۆيزيا درما قالالىق ۇكىمەتتىڭ 9-ايدىڭ 14-كۇنى جاريالاعان حابارىنان سيتات كەلتىرىپ، درما قالاسىنىڭ باستىعى ابدۇل مونايم گەيسيدىڭ مىندەتىنەن توقتاتىلىپ، تەكسەرۋگە الىنعاندىعىن حابارلادى.

قۇلاعان ەكى توسپا ءابۋ مانسۇر توسپاسى مەن بىلادىر توسپاسى 20-عاسىردىڭ 70-جىلدارىندا سالىنعان، درما قالاسىنان جەكە-جەكە 13 كيلومەتر جانە ءبىر كيلومەتر قاشىقتىقتا، ساقتالعان سۋ مولشەرى جەكە-جەكە 22 ميلليون 500 مىڭ تەكشەمەتر جانە ءبىر ميلليون 500 مىڭ تەكشەمەتر ەكەن.

9-ايدىڭ 10-كۇنى دۇلەي داۋىل «دانيەل» ليبيانىڭ شىعىس بولەگىندەگى جەر ورتا تەڭىزى جاعالاۋىنان قۇرلىققا شىعىپ، تاسقىن ءجۇردى. تۇندە ەكى توسپا قۇلاپ، ۇيقىدا جاتقان تۇرعىنداردى تاسقىن سۋى اعىزىپ اكەتىپ، ءولىم-ءجىتىم جاعدايى توتەنشە اۋىر بولدى. ليبيا قىزىل جاڭا اي قوعامىنىڭ ەڭ جاڭا ساندى مالىمەتىندە كورسەتىلۋىنشە، تاسقىننان قازىرگە دەيىن درنادا 11 مىڭ 300 ادام قازا بولىپ، 10 مىڭنان استام ادام ءىز-توزسىز كەتكەن.

امەريكا بىرىككەن اگەنتىگىنىڭ حابارىنا قاراعاندا، تەڭىز سۋىنىڭ توسپادان اسىپ كەتۋىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن، جەرگىلىكتى ورىنداعى ءمانساپتىلار 9-ايدىڭ 9-كۇنى بۇقارانى تەڭىز جاعاسىنداعى رايونداردان شەگىنۋگە بۇيىرعان، الايدا بۇقاراعا توسپانىڭ قۇلاۋ مۇمكىندىگىن ەسكەرتپەگەن. 

توسپا ەرتە جارىلعان

سۇر بىلاي دەدى: ۇلكەن توسپا قۇرىلىسىنا جاۋاپتىلار 1998-جىلى ەكى ۇلكەن توسپاعا جارىق تۇسكەنىن مالىمدەگەن. ەكى جىلدان كەيىن، ليبيا ۇكىمەتى ءبىر يتاليا قۇرىلىس سەرىكتەستىگىن جالداپ توسپانىڭ ءبۇلىنۋ جاعدايىن باعالاتقاندا بۇل سەرىكتەستىك توسپانىڭ جارىلعانىن دالەلدەپ، ءۇشىنشى ۇلكەن توسپا سالۋدى ۇسىنىس ەتكەن.

مۋاماير كاددافي ۇكىمەتى 2007-جىلى توسپانى جوندەۋ قۇرىلىسىن تۇركيانىڭ ارسەل قۇرىلىس سەرىكتەستىگىنە تاپسىرىپ بەردى. تولەم ماسەلەسى سەبەبىنەن قاتىستى ينجەنەريالار 2010-جىلى 10-ايدا عانا باستالادى، الايدا 5 ايعا جەتپەيتىن ۋاقىتتا كاددافي اكىمياتى اۋدارىلعاندىقتان قۇرىلىس جۇمىسى ۋاقىتشا توقتاتىلادى.

اتى-ءجونىن اشىق ايتقىسى كەلمەيتىن ءبىر ءمانساپتى فرانسيا اقپارات اگەنتتىگىنە «ۇكىمەت ءار جىلى توسپا جوندەۋگە ارناۋلى قارجى بوساتادى، ءبىراق ءمانساپتى اقشانى عانا الىپ، ءىس بىتىرمەيدى»،-دەدى.

ليبيانىڭ قازىنالىق باقىلاۋ تاراۋىنىڭ 2021-جىلى جاريالاعان ءبىر مالىمەتىندە كورسەتىلۋىنشە، توسپانى جوندەۋدە «كەشەۋىلدەتۋ» ماسەلەسى ورىن تەپكەن، ۇكىمەت 2012-جىلى جانە 2013-جىلى قاتىستى ينجەنەريالارعا جالپى 2 ميلليون دوللاردان استام قاراجات بوساتقان، ءبىراق جۇمىس جۇرگىزبەگەن. 

2022 ـ جىلى ليبيانىڭ سۋ رايى ئىلىمى مامانى بادەل ۆانيس اشۇر ءبىر زەرتتەۋىندە ەگەر توسپا جوندەلمەسە، درنا اپاتقا ۇشىرايدى دەپ ەسكەرتكەن. وكىنىشتىسى بۇل ساقتىق سەگىنالىنا ليبيا بيلەۋشىلەرى ئمان بەرمەگەن.

ىشكى بىلىقپالىقتان تۋىلاتىن كومەسكى قاتەر

ۇلى بريتانيانىڭ پاتشالىق بىرلەسكەن اسكەري قورعانىس ىستەرى مەن حاۋىپسىزدىك زەرتتەۋ ورنىنىڭ ليبيا ماسەلەسى مامانى جالەل ارشاۆي: «وسى رەتكى تەكسەرۋ ليبيانىڭ ءادىليا جۇيەسىنە <سايىس> تۋدىرادى، ويتكەنى ليبيانىڭ شىعىس، باتىس ەكى اكىمياتىنىڭ جوعارى دارەجەلى ءمانساپتىلارىنا سايۋى مۇمكىن» دەدى.

2011-جىلى ا ق ش سياقتى باتىس ەلدەرى ليبياعا قارۋلى كۇشپەن كيلىگىپ، قارسى توپتى قولداپ مۋاماير كاددافي اكىمياتىن اۋدارىپ تاستادى. ليبيانىڭ وسىدان كەيىنگى ساياسي جاعدايى اۋمالى - توكپەلى بولىپ، ۇزاق ۋاقىت ىشكى بىلىقپالىق تۋىلدى. 

ۇكىمەت اۋدارىلىپ مەملەكەتتىڭ توز-توزى شىققاننان كەيىن، ورتالىق ۇكىمەتتىڭ ءبىر تۇتاس باسقارۋى كەمشىل بولعاندىقتان، مەملەكەتتىڭ نەگىزدىك قۇرىلعىلار قۇرىلىسى مەن اپاتتان ساقتانۋ قۋاتى جاعىندا ءتۇرلى ماسەلەلەر تۋىلدى. گەرمانيا حالىقارالىق جانە حاۋىپسىزدىك ىستەرىن زەرتتەۋ ورنىنىڭ ليبيا ماسەلەسى مامانى ۆولفرام راحىر بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: درنا تاسقىن اپاتىنىڭ استارىندا قاتىستى تاراۋلاردىڭ قالىپتى جۇمىس جۇرگىزە الماۋى جانە شىرىكتەسۋ سياقتى ماسەلەلەر بىرتىندەپ جارىققا شىعۋدا.

اۋدارعان: تۇيمەقان يساقان قىزى

来源：央视新闻

编辑、制作：阿依娜