ءبىزدىڭ اۋىل چيىڭ پاتشالىعى داۋىرىندە مۇڭعۇلدىڭ 4-سۇمىنا قاراستى جەر اتانسا، ازاتتىقتان كەيىن ءدوربىلجىن اۋدانىنىڭ 5-رايون بولىپ، قازىرگى كۇرە اۋىلى، عوزەرتى مۇڭعۇل اۋىلى، كۇرتى اۋىلى قاتارلى 11 اۋىل وسى رايوننىڭ قاراستىلىعندا بولسا، ۇلىنبايىر دەگەن كىسى تۇڭعىش رايون باستىعى بولىپتى. 1954-جىلى ەمالعۇل مۇڭعۇل اۆتونوميالى رايونىنا قارادى. 1958-جىلى ۋدارنيك حالىق كوممۋناسى بولىپ قارماعىنا 8 ۇلكەن اتىرەتى، 27 ءوندىرىس كىشى اتىرەت، كەيىن مال باسىنىڭ، جان سانىنىڭ ارتىپ مولايۋىنا، جەر جاعدايىنا قاراي، كۇرتى، عوزەرتى، كۇرە ءوز الدىلارىنا ءبىر-ءبىر اۋىل بولىپ ءبولىنىپتى، بايىنجىرعىل، كوڭباي، ەلەۋسىز، ورازموللا، ناعىزقان، توقتاعان، قاتارلى ەسەلى ەڭبەكتەرى ەل اۋىزىندا قالعان اتقا مىنەر اعالارىمىر ەل تىزگىنىن قولىنا الىپ، پارتيانىڭ ۇندەۋىنە ءۇن قوسىپ، ەل بىرلىگىن قورعاپ، ورتاق اۋقاتتانۋعا باستاپ، بۇگىنگىدەي شارت-جاعداي تۋىلماعان سول داۋىردە ات قۇلاعىن كورسەتپەيتىن تالاي بوران-شاشىندى باستارىنان وتكىزە شاعىن كەنتتەن كەڭەيىپ، بۇگىنگى كۇنىنە جەتۋىنە كورسەتكەن وراسان زور ەڭبەكتەرى، مارالسۋ وزەنىنىڭ سارقىلماس بۇلاق كوزدەرىندەي بۇرقىراپ، جۇلقىنىپ اققان وزەن سۋىنداي ۇزىلمەي، حالىق جۇرەگىندەي ساقتالىپ، ادال تەرلەرى تەڭدەسسىز اعىسىنىڭ تامشىلارىنداي جاسىل ارنا قالىپتاستىرىپ، وشپەش ىزدەرى جوتا-جونىندا قالىپ، كەيىنگى مۇراگەرلەرىنە سارا جول قالىپتاستىرىپ كەلەدى.

    مول ىرىستىڭ قاينارى مارالسۋ وزەنى- ءدوربىلجىن اۋدانىنا جارىم عاسىرداي ەلەكتىر نۇرىن توگىپ، ءدوربىلجىن ەكوميكاسىن ۇشقان قۇستاي دامىتپ بۇگىنگە جەتكىزىپ، قازىردە ەرەسەن وسى زامانعى سۋ قويماسىن سالدىرىپ، ساياحاتتىڭ سارقىلماس قاينارىن اشۋمەن، مال شارۋاشىلىعى مەن ەگىنشىلىكتىڭ قاتار دامۋىنا قاجەتتى ەسەسىن قوسىپ، ديقان-مالشىلاردىڭ تۇرمىسىنىڭ دوڭگەلەك داۋلەتتەن، باي، قۇدىرەتتى ورەگە جەتۋىنە وزىندىك ۇلەسىن قوسىپ جاتقان بىردەن-ءبىر اتاۋىن اۋىل ەسىمىنە بەرگەن وزەن. ەجەلدەن بەرى ەگىنشىلىكتى نەگىز، مال-شارۋاشىلىعىن قوسىمشا ەتكەن قالاشىقتىڭ اينالاسىن قورشاپ تۇرعان توتە ءتورت قىستاعىنان سىرت، التىقورعا، قۇرجىرا، سەتىركەي، تاسوتكەل، جاۋىركەزەڭ، تۇكپىر، اقمەكتەپ، بۇرقاندى قاراسۋ، بەستايىنشا، اقسۋ، تۇزقانا، ۇلابۇقا، قىزىل اعىن، دولاتاي، مال-شارۋاشىلىق قىستاعى قاتارلى قىستاقتاردى ءوز ىشىنە العان 14مىڭنان استام جان سانى بار، حانزۋ، قازاق، مۇڭعۇل، زاڭزۋ، حۇيزۋ، ۇيعۇر قاتارلى التى ۇلتتان قۇرام تاپقان اۋدان بويىنشا جەر اۋماعى كولەمدى، جان سانى تىعىز ورنالاسقان قالاشىقتىڭ بىرىنە اينالدى.

    جىلعالاردان تابىسىپ، اق مارجانىن اعىتىپ، اۋىزدىقپەن الىسقان بايگەدەي ساعىممەن جارىسىپ، الىس-جاقىندى وزىنە تابىنتىپ اعاتىن اردالى وزەن بويىندا ايۋى اقىرىپ، بايقۇزى شاقىرىپ، وزەنگە تاقىرىپ بولعان مارالىن جاۋ كوزدەن جاسىراتىن جاسىل جامىلعىسى وزەن بەتىن جاسىرىپ، وسىءبىر تۋعان ولكەنىڭ اتاق داڭقىن الىس-جاقىنعا اسىرىپ جاتاتىنىن كورە الاسىز. وسىندا جاساعان تۇرعىنداردىڭ اراسىندا كوشىپ-قونىپ ءجۇرىپ ءار ءبىر جەردە تۋىلعاندارى بولسا دا ەسەيگەننەن بەرى ءشاربات سۋىنان قانىپ ءىشىپ كەلە جاتقاندىعىنان قايسى بىرىنەن قاي جەرلىكسىڭ؟ دەپ ءجون سۇراساڭىز، مارالسۋلىقپىز دەپ ماقتانا جاۋاپ قايتاراتىنى بار. سونىڭ ءبىرى ءوزىم ەكەنىن ايتپاسامدا وسى ەل بىلەدى. بۇل ارا اركىم تۋعان جەرىنەن ءبولىپ قاراۋعا كەلمەيتىن، تاڭدارى نۇرلى، جان-جاعى گۇلگە ورانعان بايتاق وتان قۇشاعىنىڭ اۋماعى. مەن ءوزىم وسى قۇلىستايدىڭ شىعىس سولتۇستىگىندەگى قىرىقوشاق دەگەن جەردە تۋىلىپپىن.وسى اۋىلدىڭ سولتۇستىگىندەگى ىركەلەس ەمىل جاعاسىندا ەسەيىپ، مەكتەپ تاۋىسقان سوڭ، قالا شەتىندەگى مەمەلەكەت يەلىگىندەگى ۇلكەن كاسىپورىندا قىزمەت ىستەدىم. كەيىن تۇرمىس جايىمەن وسى اۋىلعا الماسىپ كەلدىم. مەن كەلگەن جىلدارى بۇل اۋىلدان ءبىر ادام تانىمايمىن.سول جىلى قىستا ەسىگىمىزدىڭ الدىنداعى كولدەنەڭ جولدىڭ ارعى جاعاسىنداعى كورشىمىز سوعىم سويىسۋعا شاقىردى. باردىم. ىبىرايىم اتتى الپىستى ەڭسەرگەن ۇيعىر كىسى ەكەن. وتكىر كوزىلدىرىگىنىڭ استىمەن قاراعاندا ءوڭى سۇستى كورىنگەنىمەن ءازىلقوي جىبەك مىنەز ادام ەكەنىن اربەرى دە اڭعارتىپ الدى. كەلگەندەردىڭ ءبارى ول كىسىدەن جاس شاماسى كىشىلەۋ بولسا دا سالەمنەن كەيىن سالدىرلاپ ول كىسىمەن قالجىڭ-وسپاققا كىرىسىپ كەتەدى. ماڭايداعى كورشىلەردەن ەشكىم قالماعان سياقتى، ءبىر قورا ادام ءبىر بيەنى تۇسكە جەتكىزبەي سويىپ، قازىسىن اۋدارىپ ورەگە ىلىپتە بولدىق. ماي قۋىرداق تۋرالىپ، وشاقتاعى ءبۇيىرلى شاۋگىمدەردىڭ قاقپاعى ۇشقان كەكىلىكتىڭ قاناتىنداي پىرىلداي ءۇي ىشىنىڭ جىلۋىمەن اڭگىمە داعارىنىڭ اۋزىدا اشىلىپ ۇلگىردى.كەلگەندەردىڭ ءبارى انانى ايت، مىنانى ايت دەپ ىبىرايىم اعانىڭ اۋزىنا قارايدى. ول كىسى اۋىر دەنەسىن قوزعالتىپ، تۇمسىعىنىڭ ۇشىنا تاياعان كوزىلدىرىعىن ءالسىن-ءالى كوتەرىپ قويىپ ايتاتىن اڭگىمەلەرى شىنىندا قىزىقتى ەكەن.ءبارىمىز اڭگىمەنى تىڭداپ بولىپ ىشەك-سىلەمىز قاتىپ دومالايمىز اۋ كەلىپ.قايسى ءبىرىن ايتايىن، ايتقانىمنىڭ دالەلى رەتىندە ەندەشە سول كىسىنىڭ اڭگىمەسىن باستاپ كەتەيىن. «مىنا وتىرعان بياقاننىڭ گوڭشىداعى كادىرلاردىڭ اتىن باعاتىن جىلى. مەن وسى اۋىلدىڭ پوچتاسىن تاسيمىن. سول جىلى جازدا گوڭشەنىڭ زەكەن، ءاسىمقان اتتى وكرگەن ەكى جۋرىنىنىڭ ەكى بىردەي كەلىسكەن اتىمەن مەنىڭ سالبوسكەلەۋ قوڭىر توبەل اتىم جوعالىپ كەتتى. ول كەزدە اۋىل ماڭى قالىڭ ءشي، قوعالى قامىس بولاتىن.بىرنەشە كۇن ىزدەسەكتە تابىلماي قويدى. ءبىر كۇنى كۇن ەڭكەيە ەكى جۋرىنمەن ارتقى وزەن بويىندا تۇرساق الدىمەن ەكى جۋرىننىڭ جال-قۇيرىعى تۇلداپ كۇزەلگەن ەكى اتى ارعى بەلەڭنەن بەرى شىعا كەلگەندە، تاقات قىلماي ەكى جۋرىنعا قاراپ: جىلدارىڭا سويىپ الىڭدار دەپپىن. ولار ىشتەرىنەن اتتەڭ دەپ تۇرعاندا سوڭىنان مەنىڭ اتىمدا سىمپيىپ شىعا كەلمەسى بارما. ۇشەۋىمىز ءۇش جاققا دومالاپ كەلگەنىمىز-اي كەلىپ. ول كەزدە جىلقىنىڭ جال-قۇيرىعىنىڭ باعاسى اسپانداپ تۇرعان كەزى بولاتىن.». اڭگىمە اياقتاپ، كۇلكى كوتەرىلگەندە، قاسىندا وتىرعان ەلۋدى ورتالاپ قالعان قىدىربەك اتتى قىزىل سارى كىسى كۇلكىدەن اققان كوز جاسىن شىتىمەن ءسۇرتىپ جاتىپ: «ىباعا، قاليانىڭ ەسىمىن قالايشا ايگۇلگە وزگەرتىپ قويعانسىز، ەندى سونى ايتىپ جىبەرىڭىزشى»دەگەنىنە ىبىرايىم اعامىز توقتالمادى. «ە، ونى ءالى ۇمىتپاعان ەكەنسىڭ عوي. ءبىر جىلى شۇعىل جۇمىسپەن اۋىلعا بارا قالسام، تەرەزە كوزىنەن نۇپىسكە جاۋاپتى سارى كەلىنشەك شاقىرا قالعانى. سالىپ ۇرىپ جەتىپ بارعانىمدا ول: «سەمياڭىزداعى جالپى جان سانىڭىزدىڭ اتى-ءجونىن، تۋىلعان ۋاقىتىن قالتىرماي ايتىپ بەرىڭىزشى، تىزىمدەپ الايىن، اۋىل بويىنشا نۇپىس انىقتاپ جاتىر» دەپ قادالا قالماسى بار ما، اسىعىپ جۇرگەندە ەكىنشى قىزىمنىڭ اتى اۋزىما تۇسپەي-اق قويعانى. ءنۇپىستى تاعى انىقتايتىن ءالى تالاي كەزەك بولادى عوي دەپ توتەسىنەن اۋزىما كەلگەن ءبىر اتتى ايتا سالعامىن، سۇيتسەم ولاي ەمەس ەكەن، سول جىلى كۇزىندە قوڭىر تىستى نۇپىس داپتەرى قولىما تيگەندە قاليانىڭ اتى ايگۇل بولىپ ءجۇر، قايتا ايلانىپ سارى كەلىنشەككە بارسام، وزگەرتۋگە بولمايدى دەپ تاستاي قاتىپ العانى» دەپ ورتانى تاعى كۇلكىگە بۇكتىردى.وسى كەزدە شاي قۇيىپ وتىرعان ماريام شەشەي:«قانە شاي ىشىڭىزدەر، بۇل شالدىڭ جۇرگەن-تۇرعان جەرى ءبارى كۇلكى. باياعىدا بىرنەشە قۇرداستارى وسى ۇيگە اراق ءىشىپ، ارتىنان مال جەمەي كەتپەيمىز دەپ شەگەدەي بولىپ وتىرىپ العانىنا بولا وسى شال قاسارىسىپ سويماي قويعانى. مەن شاي قۇيىپ وتىرعانمىن. كەلگەندەر شاي ۇستىندە سىبىرلاسىپ شاي ۇستىندە ءبىرىنىڭ ارتىنان ءبىرى شىعىپ كەلگەن. شاي ءىشىلىپ بولىپ دالاعا شىققانىمىزدا ءبىراق بىلدىك. سويماي وتىرعان قويىن قايسىءبىرى ەكەن، قىزىلجوسا قىلىپ باۋىزداپ تاستاپتى. شامدانعاندى قويىپ بۇل شال ىشەك-سىلەسى قاتىپ، قۇرداستاردىڭ قالجىڭى وسىلاي بولۋعا ءتيىس دەپ ەتىن قازانعا ءبىراق سالدىرىپ، كەلمەگەندەرىندە شاقىرتىپ ءبىر توي قىلعانى بار، شالدىڭ اڭگىمەسى تاۋسىلمايدى، باعنادان سۋىققا توڭىپ شارشادىڭدار عوي، شاي ءىشىپ بويلارىڭدى جىلتىپ الىڭدار» دەپ شاي قۇيىپ ابىگەر بولا باستادى. وسى اۋىلدىڭ ادامدارىنا تۇڭعىش تانىسۋىم وسى ۇيدەن باستالدى. سودان باستاپ، ماڭايىمداعى قىلپ ەتكەن قيمىلدان قالماي كەلەمىن. باسىما بولەك وتاۋ كوتەرىپ، باۋرىما قازان اسىپ ەكى بالامدا وسى اۋىلدا دۇنيە ەسىگىن اشتى. العاش اياداي ءۇش بولمەلى ۇيدە تۇردىق. اۋىل ورتالىعىنان ارقىراپ وزەن اعىپ جاتقانىمەن اۋىز سۋىن قۇدىقتان ءىشۋشى ەدىك.ەسىك الدىنداعى توقىمداي جەردى قۇر تاستاماي جۇمىستان كەلە سالىپ كوكەنىس ەگۋگە كىرىسەتىنمىن. كوكەنىس ەگۋگە پايدالانىلاتىن بار بولعانى جالعىز كۇرەك، مۇنى كورىپ ءۇيىمىزدىڭ ارتىنداعى اۋىل بولىپ گاداڭزى اتايتىن ءباي فامليالى حۇيزۋ قاريا قاسىما كەلىپ «‹نايمان ىستەيمە، سايمان ىستەيمەدەۋشى دەمەۋشىمە ەدىڭدەر، ءما مىنا سايماندى ىستەت» دەپ ۇيىنەن كوكەنىس ەگەتىن تىرنا، قاشاسىن اكەلىپ، بىرگە ەگىسەتىن. سول ەككەن كوكەنىستەردى كاتەلدەپ سۋ قۇيىپ ءجۇرىپ ءوندىرىپ العانىما بولا ول كىسى مەنى ماقتايتىندا جۇرەتىن.

    مارالسۋ وزەنىنىڭ اعىسىنىڭ ارىندى، تاۋلارىنىڭ بيىك، اۋاسىنىڭ تۇنىق بولۋىنىڭ سەبەبىنەن بە، الدە،ارىدان ۇرپاقتان-ۇرپاققا جالعاسىپ كەلۋىنىڭ ناتيجەلى بولعانىنان با، بۇل مەكەندە نەلەر شەشەن-شەجىرەشىل، اقىن، كۇيشى، جىراۋ، جىرشىلار كوپ وتكەن دەپ ەستيتىنمىن. بەرىسىنان ايتساق، انكاراعا بارىپ قازاق اۋىز ادەبيەتىنىڭ ءمارمارى ايتىس ونەرىن بۇكىل الەمگە تانتىپ مۇراگەرى بولعان جامالحان قاراباتىر قىزى دا وسى اۋىلعا كەلىن بوپ ءتۇسىپ، اۋىل كوركىن كەستەسىنە ۇلگى، ويماقتاپ تىككەن ويۋلارىنا ورنەك ەتىپ، اعىسنىڭ تولقىندارىنداي ايتىس ساحنالارىندا اتىلىپ العا شىعىپ، بۋىرقانا تاسىپ، ارىپتەستەرىن الىمدى سوزدەرىمەن قاعىتىپ، ونەر بۇلاعىن اعىتىپ كەلگەنى، بۇگىنگە دەيىن سان ونەردىڭ يەگەرلەرى كوكتەپ كوگەرىپ ءوسىپ-ءونىپ كەلگەنى وسى وزەننىڭ وزەكتى جالعايتىن وزگەشە نارىنەن بە دەپ قالاسىڭ. كەزىندە، اسەت اقىندا وسى اۋىلدىڭ ءبىر شەتىندەگى تۇكپىر قىستاعىنا كەلىپ، جاسىل جاھۇتتاي وزەن سۋىنان سۋسىنداپ، ءان سالىپ قايتقان دەگەن دەرەكتەر بار. بۇل داۋىردە كارىم دۇيسەنباي ۇلى، كەڭەس ءساني ۇلى قاتارلى باسپاگەر، مادەنيەت قىزمەتكەرى جوعارى ساتى دا قىزمەت ورنىندا قىزمەت وتەۋدە. ونەر سالاسىندا ايتىس اقىندارىمىزدان ەرجان جايسا ۇلى، ءاسىمقان قۇرمان ۇلى قاتارلى ايماق، وبىلىس ايتىس مايداندارىنان كورىنىپ جۇرگەن ايتىس اقىندارىمىزدى ەرەكشە ماقتان تۇتىپ اۋىزعا الامىز، گيتتارىس، سازگەر، اقىن، ءانشى ەرەن اناربەك ۇلى دا ەلىنە تۋعان جەر ءانى «مارالسۋ» انىمەن تانىلۋدا. مارالسۋ وزەنى جوعارى دا ايتقانداي اعىسى قاتتى، تەرەڭ شاتتى، جاعالاۋى جىنىس ورماندى، جابايى الما، قاراقات، بۇلدىرگەندى كورىكتى وزەن. وسى وزەننىڭ باس-اياعىنا ورنالاسقان قاراپايىم مالشى-ديقان اۋىلىندا دا كۇنى بۇگىنگە دەيىن قايماعى بۇزىلماعان بەرەكەلەرى ۇرپاعىنا جالعاسىپ، اسەرلى يۇمىرلى اڭگىمەلەرى ەستىگەن جاندى ەلەڭ ەتكىزبەي قويمايدى. ايتىپ تاۋىسقىسىز بولسا دا، ەلەۋلىلەرىن ەسكەرە وقيتىن وقىرمان، ەستى ەستىر قۇلاق بۇل ارانىڭ ەلىنىڭ رايىن، جەرىنىڭ شىرايىنا الىس-جاقىننان تانىسا ءجۇرسىن دەگەن ويمەن «ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ اڭگىمەلەرى» اتتى وسى شىعارمامدى ارنايى جازىپ وتىرمىن.

    «وتان وتباسىنان باستالادى» دەپ ەجەلدەن حالقىمىز ەڭ الدىمەن بەرەكەنى، باۋىرمالدىقتى، ادامگەرشىلىكتى، سيلاسىمدىلىقتى، قولعا العان ءبىر ىستەن ناتيجە جاراتۋدى ءوز وتباسىنان باستاپ جالپىعا جالپىلاستىرىپ وتىرعان .وزگە اۋىل سياقتى ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ دا ەل قۇرمەتتەيتىن بەرەكە بىرلىكتى، وتباسىنان ۇلگى كورسەتىپ حالىققا جالپىلاستىرىپ، جاراتقان ءاربىر ءىسى، ءاربىر اۋىز ءسوزى، وزدەرى ولسەدە ومىرلەرىندەگى قۇرمەتى ءۇشىن ولمەي كەلە جاتقانى، ولتىرمەي كەلە جاتقان ونەگەلى ۇرپاقتارى بولۋىندا دەپ قارايمىن. ەندەشە اڭگىمەنى باستاپ جىبەرەيىن.

    نۇرجاقاي، قۇرمان، ەسىمقان، زارىق، جالبان، سەيتقان، مۇقامەتجان، قاسۋان، ءنابيدوللا، قايىربەك، ابايقان، سەيىلقان، نۇرعازى، كاۋكەن، التا، شوقان، دولانقان، وشىرجاپ، پايزوللا، قاليقان، ياڭ شاڭاي، قۇدايبەرگەن، ءالىتاي، قوسىمبەك، اقان قاتارلى قارتتار كەزىندە ءوندىرىستىڭ ءار شەبىندە كوللەكتيۆتىڭ مال-مۇلكىن كوزقاراشىعىنداي قورعاپ، وزدەرىنە مىندەتتەلگەن مىندەتتى ارىپ-شارشاپ ىستەپ، ابىرويمەن ورىنداپ، ورتانى جارىپ، كەۋدەلەرىنە گۇل تاعىپ وتكەندەرى ءمالىم.

    راقىمبايدىڭ اتىرەت باستىعى، كوشكىنبايدىڭ شۋجي بولىپ تۇرعان جىلدارى كوللەكتيۆتىڭ ءار تۇلىك مالى ءار وتباسىنا تابىنعا ءبولىنىپ باعىنعا الىنعان تايقازان ءداۋىرى ەدى. قوشقار، تەكە ايرىم ءبىر باقتاشىعا مىندەتتەلىپ، ەل قىستاۋعا بارعاندا كۇيەك باستالعاندا ءار قوراعا ءبولىنىپ، كۇيەك اياقتالعان سوڭ قايتا جيىلىپ الىنادى ەكەن. ءبىر جىلى اتىرەتتتىڭ باقتاشىسى ەسىمقان مەن كالەلقان ەكەۋى ءبىر قوشقارعا تالاسىپ، ەكەۋى ەكى مۇيىزىنەن تەڭ ۇستاپ، كوپ داۋلاسادى. ەسىمقان اتاقتى دويبىشى ءارى بالۋان ادام، ال، كالەلقان دا ەسىمقاننان قالىسپايتىن شىمىر دەنەلى، ەل ورتاسى قارۋ قايراتى ءار جەردەن ەستىلىپ جۇرەتىن.ەكەۋىنىڭ دەسىنەن ەل ماڭدارىنا جولاماي قۇرىق بويى اۋاشا جەردەن اراشا سوزدەرىن ايتسا دا، داۋ اسقىنىپ ەكەۋى قوشقاردى مۇيىزىنەن ەكى جاققا تارتىپ قالعاندا، قوشقاردىڭ باسى ايىرىلىپ، ۇستىندە ولەدى. ابايسىزدا اشۋ ۇستىندە قوشقاردىڭ باسىن ايىرىپ ءولتىرىپ العاندارىنا ىشتەرى اشىپ، ەكەۋى سول مايداندا تاتۋلاسىپ، باسشىلىقتان كەشىرىم سۇراپ، كوللەكتيۆتىڭ قوشقارىن ەكەۋى تەڭ تولەپ بەرەدى. ولاردىڭ قوشقارعا تالاسۋىنىڭ ارعى ماقساتى تاعى كوللەكتيۆتىڭ مالىنىڭ ساپالى ۇرىقپەن ۇرىقتانىپ، ساپالى ءتول بەرۋى ءۇشىن ەدى.

    امەنتاي دەگەن اقساقال قولىنان ءبار ونەردىڭ ەگەيى تابىلاتىن، كورشىگە جايلى، كەڭ ساباز ادام بولىپتى. ءبىر جولعى جيىندا اشىلاتىن ۋاقىتىندا باستىق كەلمەي، ارتقى باققان مالىنا اسىققان ول كىسى سابازدىعىنان ايرىلىپ: «باستىق نەگە كەلمەدى» دەپ ايتىپ قالادى. سوندا جانىنداعى قويى دالادا يەن قالىپ ودان بەتەر اسىعىپ وتىرعان مىرزاقىمەت اقساقال:«وسىندا وتىرعان مايتاننان باستىق وتەمە، جيىندى مايتان اشا بەرسىن» دەپ قاعىتىپتى. مايتان وزدەرى سياقتى جاي مالشى بولعانىمەن باستىقتىڭ اعاسى بولۋ سالاۋاتىمەن باستىق كوپ اقىلدى وسى اعاسىنان الىپ، اتىرەتتىڭ كوپ شارۋاسى الدىنان وتەتىنىن ەسكەرتىپ.جۇرت كۇلكىدەن تيىلعاندا باستىقتا كەلىپ جيىن باستالىپ كەتىپتى.

    جايسا دەگەن كىسى حالقىنا جايدارمان قيسا-داستاندى جاتشا ايتاتىن شەشەن كىسى بولىپتى. ول كەزدە راديو باسقا حابارلاسۋ بۇيىمدارى بولماعاندىقتان، ەل جايسانى مال سويدىرىپ ارنايى شاقىرىپ، ەرتەك، حيسا، ولەڭ تىڭداپ، كوڭىلدەرىن كوتەرىپ جىرعاپ قالادى ەكەن. التى جۇمىقتىڭ ىشىندە قوجان رۋىنان ەرجان اقىن ارنايى كەلىپ، جيەنىنىڭ بىرىنە ءوز اتىن قويىپ بەرىپتى. ايتسا ايتقانداي جايسانىڭ ەرجانى اتاندىرىپ، ەرجان بالا جاستان ەلدى اۋزىنا قاراتقان ايتىس اقىنى، قارا ءسوزدىڭ شەشەنى بولىپ ءوسىپتى. جايسا جاس كەزىندە تاي كوتەرىپ جىعىپ ماداننىڭ بالۋانى اتالىپتى. 1971-جىلى ورقاشار جايلاۋىنداعى كەرەگە تاسقا سالعان تاس قورانىڭ بوساعاسى مال قاماعان سايىن قۇلاپ قالادى ەكەن، مۇنى كورگەن جايسا قورا سالعان جىگىتتەر ورنىنان قوزعالتا الماعان جۋان تاستى جالعىز ءوزى كوتەرىپ اكەلىپ، ورناتىپ بەرىپ بەكەمدەگەن ەكەن. سول تاس كۇنى بۇگىنگە دەيىن «جايسا كوتەرگەن تاس» دەپ كورگەن ادامدى تاڭداندىرادى. ەرجاننىڭ شەشەسى ورالقان داريا قىزى دا كورەگەن ادام ەكەن، ول كىسى ۇلى ەرجان 1982-جىلى ايماقتىق ايتىس مايدانىنا جول الارىندا «ايتىس ساحناسى جاي ايعايلاپ جاتتاعاندى ايتىپ بەرە سالاتىن جاي ساحنا ەمەس، تاپ بەرمەدە تاۋىپ ايتاتىن ءسوز سايىسى، ارىپتەسىڭدى ۇلكەن بولسا اپەكە نە جەڭگە دەپ، كىشى بولسا، قارىنداس، قۇداشا، بالدىز دەپ ايتىسساڭ بولادى. استە دورەكى سوزبەن ۇركىتىپ الما. سايىس مايدانىنا كەتىپ باراسىڭ. ايتىسىڭا ءبىر سەبى بولىپ قالار، قازىرگى ايەلدەر كيىزدىڭ ارقاۋىنىڭ قايناق سۋ شاشىلىپ،شيگە باسىلاتىنىن بىلە كەتپەيدى. ارىپتەسىڭە وسى سۇراقتى قويىپ كور، شەشە الماسا ءوزىڭ شەشىپ ايتارسىڭ» دەپ جولعا سالادى. سول جىلى ەرجان اقىن كامەشپەن ايتىسىپ، وسى سۇراقتى قويۋ ارقىلى ارىپتەسىنىڭ دەسىن باسىپ، ايماق بويىنشا 1-دارەجەلى سيلىقتى جەڭىپ الادى.

    اۋىلدان شىققان ايتىس اقىنى ءاسىمقان قۇرمان ۇلىنىڭ شەشەسى باقبالا(بولتان) انامىزدا اۋىلعا اياۋلى انا، جۇبايى قايتىس بولعاننان ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن جۇمىستان قالماي، اۋىلعا ۇلگى بولىپ اقىن اپا اتالىپتى. ءوز قاتارىندا كوپ جاساعان ادام بولىپ، 99 جاسىندا ون بالاسىنىڭ نەمەرە-شوبىرەلەرىنىڭ قىزىعىن كورىپ اقىندىعىن ءبىر ۇلىنا تاستاپ، دۇنيەدەن وزىپتى.

    ۇلى تاۋدان وقتاي اعىپ كەلىپ جاتقان وزەنىنىڭ اياققى اعار جاعالاۋى اق شيمەن كومكەرىلىپ، قويان، قارساق، تۇلكى سياقتى قوڭىر اڭداردىڭ ۇياسى، ءمولدىر سۋى مەن جاسىل قۇراقتى سازدارى قاز ۇيرەكتەردىڭ مەكەنى، بالدىرسىز يرىمدەرى اۋىل بالالارىنىڭ الا جازداي قۇمىنا كومىلىپ، كوك سوناسىنا تالانىپ، شۇرقىراسىپ شومىلاتىن شۇرايلى ويىن مايدانى، قىس كەلسە اينەكتەي كوك مۇزى، ارنانىڭ ەكى جاعالاۋىنا قاساتتانىپ جاتاتىن اقشا قارىنىڭ بەتى شاڭعى، شانا، اسىق، بورمەن تولاتىن.اۋىل ورتالىعىندا ۇزىننان-ۇزاققا سوزىلعان جالعىز ساۋدا دۇكەنى بولۋشەدى. دۇكەن ىشىندە باسقا بوتەن ءيس بولمايتىندا، كوك شايمەن كامپيتتىڭ ءيسى مۇرىن جارىپ تۇراتىن. قىزىل شىرايلى، قىر مۇرىندى دۇكەنشى دۇكەن ءىشىن تىپ-تيناقتاي ەتىپ تازالاپ، زاتتاردى سورەگە رەتىمەن قويىپ، قاريدارلارىنا قاباق شىتپاي، بالا-شاعا دەمەي قاجەتىن تاۋىپ بەرىپ، زاتتارىن مەمەلەكەت شىعارعان زات باعامەن ساتىپ، سوقىر جارماققا قيانات ەتپەي تاڭەرتەڭنەن كەشكە دەيىن ءامىر تاپپايتىن. ول كىسىنى بۇكىل اۋىل بولىپ داي دىشۋان ەسىمىن اتاماي، «لوزى» اتايتىن. كووپىراتيۆ العاش قۇرىلعاندا تۇيە جەتەكتەپ، تاۋ دالانى ارالاپ زات ساتىپ كوپ ازاپ شەككەنىن دۇكەنىنە بارعان سايىن ايتىپ بەرۋشى ەدى.مەنىڭ ول كىسى تۋرالى جازعان تۇڭعىش وچەرىگىم راديو، گازەتتەرگە جاريالانىپ، جازۋشى بولۋ ارمانىما قانات بەرگەن ەدى. بىتىرانىڭ وعىنداي ءار جەردەن توبەسى قالقيىپ كورىنەتىن مۇجىق داۋال ۇيلەردىڭ بەل ورتاسىنان ورىن العان ەڭسەسى وزگەلەردەن بيىكتەۋ قورا-جايدا تۇراتىن ابىلەز اتتى ناۋايشى تونارعا نان، سامسا جاۋىپ، التى ايىرىعىنان تەر اعىپ جۇرسەدە شارشادىم دەپ شالدىقپاي كەلىڭدەر دەپ تەپسىنىپ تۇراتىن. ونىمەن ىرگەلەس سامەت اتتى اسپوزىل اسحانا اشىپ، باس سيراق اسىپ، كاۋاپ باسىپ، كۇرىش باسىپ، اس-سۋدىڭ ءيسىن اڭقىتسا، گو شيگاۋ اتتى قارت شاشتاراز شاش الۋ دۇكەنىندە قاريدارلارىنىڭ شاشىن الىپ، اۋىلدىڭ كىشكەنە جاڭبىر سۋى تامسا لاي باتپاق بولىپ جاتاتىن ءيىر-قيىر جولىن ءتورت كوشە اتاندىرىپ قويدى. اۋىل ورتالىعىندا ارلى-بەرلى ايقاسقان ادامدار قاتارىندا جاز ايلارىندا ات ءمىنىپ تۇيە جەتەلەگەن تاۋ ەلىنىڭ قاتارى دا ۇزىلمەيتىن، قىس كۇندەرى ات، وگىزگە جەككەن شانالارمەن رازەنكە، اعاش دوڭگەلەكتى اربالار، ءبىرلى-جارلى تىراكتور كوزگە تۇسەتىن.قار ءتۇستى بولدى قوڭىر اڭداردىڭ ارلى-بەرلى ايقاسقان ىزدەرى شيىر بوپ جاتاتىن. اۋەلى، ءتۇن قاراڭعىلىعىن جاستانىپ ەسىك كوزىنە دەيىن كەلەتىنىن قايتەسىز.

    كوگىلدىرلەنىپ تۇراتىن ۇلى تاۋدىڭ تەرىسكەي بەتى شىعىستان ەرتەلى-كەش تاپ قاسىڭدا تۇرعانداي مەن مۇندالايتىن. تاۋ قانشالىق بيىك بولسا، اعاتىن وزەننىڭ دە وزەگى تالمايتىنداي تەبىندى بولاتىنىن ەسكەرتىپ، تۇنبا كوزدەن شىققانداي تۇنىق، ءور كەۋدەلى وزەننىڭ دە تاۋ ارناسى كەڭ قۇشاعىن جايىپ تايعا باسقان تاڭباداي ەتەگى جايداقتالماي ەرەسەن ايبىندى كورىنەدى. القابىن شۇرايلاندىرىپ بۇلقىنىپ اعىپ جاتقان وزەننىڭ بويىنىڭ ءبىر تال قۋرايىن قيراتۋعا، سۋىن لايلاپ بىرەۋلەرگە بۇلعاتۋعا، اۋەلى، سۋ بويىندا بەت الدى لات ءسوز ايتۋعا، دارەتتەنۋگە دە ءدات ايتىپ كەلگەن.

    اسىلقان قارت وزەن اعارىنىڭ ورتان بەلىندە وتىراتىن. ءبىر كۇنى كەمپىرى ەسىك الدىندا قۇرت قايناتىپ وتىرىپ، قارسى سايدىڭ اۋزىنا ءبىر توپ ادامداردىڭ كەلىپ شاتىر تىگىپ جاتقانىن ايتادى. ۇيدە راديو تىڭداپ وتىرعان قارت ەسىك الدىنا شىعىپ، شاتىر تىگىپ جاتقان ادامداردى كۇن سالا كورىپ شىعىپ:

    -بۇلاردىڭ ءبارى تومەنگى اۋىلدىڭ حۇيزۋ ديقاندارى كورىنەدى. بىرنەشەۋىن تانيتىن سياقتىمىن. ءبىر مال سويىپ كەشتە شاقىرىپ الايىق،-دەپ كەمپىرىنە ايتادى. كەمپىرى مۇنىسى قالاي دەگەندەي سۇراۋلى كوزبەن قاراعاندا، تالاي جىلعى جولداسىنىڭ ايتارىن ايتقىزباي بىلگەن قارت:

    -بۇلار ءاسىلى اقجۇرەك قازعالى كەلگەن ۇقسايدى، ات ويناتىپ بارىپ قۋساڭ كوڭىلدەرىنە كەلىپ قالادى. ۇيگە شاقىرىپ ناقتىلى جايدى اسىقپاي ايتساڭ بۇلاردا تۇسىنەدى،-دەپ كەمپىرىن كوندىرەدى. ءبىر مالىن سويىپ، كەشتە شاقىرادى. ءبارى ايتقانداي تانىس ادامدار ەكەن، شاي قۇيىلىپ بولعان سوڭ، تورە تاباق ەت كەلەدى. تاباقتاعى ەتتى ءبىر تۋرام تۋراتپاي قوناقتارى جىلىك-جىلىگىمەن اكەتىپ اسەكەڭ باكىسىن ۇستاپ، ەتتەن اۋىز تۇيە الماي وتىرىپ قالادى. مۇعان ءىش جيماعان قارت، قوناقتارى ابدەن اسقا تويعان سوڭ، ءسوز باستاپ:

    -بارىمىزدە ۇلى جوڭحۋانىڭ ازاماتىمىز. وتانىمىزدىڭ ءبىر تامشى سۋىن، ءبىر ءتۇيىر توپىراعىن كوز قاراشىعىنداي قورعاۋىمىز كەرەك. اق جۇرەك قورعالاتىن باعالى وسىمدىك، ونى سەندەر تامىرىمەن قوپارىپ الىپ كەتسەڭدەر بۇل وڭىردەن ماڭگى جوعالادى. جايلىمدى بۇلدىرگەن دەگەن اتپەن قىلمىس باستارىڭا تاعىلادى. ءبارىمىز ءبىر كولدىڭ سۋىن ءىشىپ جاتقانىمىزدان اناردىڭ دانىندەي بەرەكەدە بولايىق. سىزدەردىڭ ەگىن جايلارىڭىز سياقتى بۇل جايلىم ورنى ءبىزدىڭ دە بەس مالىمىزدى باعىپ كۇن كورىسىمىزدىڭ ارتتىراتىن ورنىمىز،-دەپ جايدارى جۇزبەن تانىستىرادى. قارتتىڭ قاھار شاشپاي، اسىن بەرىپ جونىمەن تۇسىندىرگەنىە ريزا بولعان قوناقتارى تاڭەرتەڭ تاڭ بوزىنان اۋىلدارىنا قايتقان ەكەن.

    وسى وزەندى ورلەپ كەلە جاتقان ەلەۋقان اقساقال ءوز اۋىلىنىڭ ەكى بالاسى قىزىل شەكە بولىپ سوعىسىپ جاتقان جەرىندە ۇستىنەن تۇسەدى. ەكى بالانىڭ دا اكە-شەشەلەرىنىڭ وزىمەن ساپتاس، قۇرداس ەكەنىن اڭعارىپ، جامان ايتپاي جاقسى جوق، سىلتەگەن شوقپارلارى قاتە تيمەي، باتا ءتيىپ، ەرتەڭ ساقالدى باسىمەن ەلەۋقان قاراماي ءوتىپ كەتىپتى دەگەن اتاققا قالمايىن دەپ اتتان ءتۇسىپ، ەكەۋىن زورعا اجىراتىپ ەندى جۇرمەكشى بولعاندا، سوعىسقان بالانىڭ ءبىرى اۋزىنان اق ءيت كىرىپ، كوك ءيت شىعىپ، قارسىلاسىن شەشەدەن تارتىپ بوقتاي جونەلەدى.شەشە اۋىزدان شىعىسىمەن قارسىلاسى قايتا قىزىنىپ شوقپارىن الا جۇگىرگەندە، ەلەۋقان ەكەۋىنىڭ ورتاسىنا بوگەت بولا قاپ، شەشەدەن بوقتاعان بالانىڭ قاسىنا بارىپ تۇرىپ:

    - ولاي دەمە بالا، ونىڭ شەشەسىنە سەن تۇرماق مەن جاعالاي الماي جۇرگەندە، توبىقتاي تۇرىڭمەن ول ءسوزدى قاي بەتىڭمەن اۋزىڭا الىپ تۇرسىڭ، قاراشى انە الدىڭدا اعىپ جاتقان وزەننىڭ سۋىنىڭ مولدىرلىگىنە، سول سۋدان ءدام تارتقان بولساڭدار، اۋىزدارىڭدا سول سۋداي تازا بولسىن،- دەپ سۇقتى كوزىن اتقاندا، ول سوزىنەن قايتىپ باسىلا بەرگەن ەكەن. «يتپەن بالا بىردەي» دەپ اۋىل ادامدارىنىڭ بالانىڭ اراسىنا تۇسپەيتنى سودان عوي، ەكى بالا كوپ وتپەي تاتۋلاسىپ دوس بولىپ ءوتىپتى. ازامات بولعان شاعىندا ەلەۋقاننىڭ سول ءسوزىن ەستەرىنە الىپ، ءسوز ءمانىسىن ءتۇسىنىپ، ەلەۋقاندى ەستەرىنەن كوتەرمەي، ول كىسىنىڭ بۇدان وزگە اڭگىمەلەرىن ايتىسىپ وتىراتىن بولعان.

    اۋىلدا قاپجاپار دەگەن قارتتا ادۋىندى ءبىر كىسىلىك كۇش قايراتى بار، ەڭبەككەر، ءسوز توركىنىن تۇسىنەتىن اسقان ويشىل، اڭگىمەگە جانى قۇشتار ادام ەكەن. ءبىر كۇنى اۋىلداسىنىڭ كوتەگىن سۇراپ، اۋىل ورتالىعىنان نارسە كەرەك الۋعا كەتىپ بارا جاتقاندا، كوپتەن ءبىر جولىعۋعا اڭسارى اۋىپ جۇرەتىن ەرجان اقىنعا جول ۇستىندە جولىعىسا كەتەدى. ول سالعان جەردەن:

    -كەشتە شەشەڭدى ەرتىپ ۇيگە قوناق بولىپ قايتىڭدار، سەنىمەن ءبىر اڭگىمەلەسۋگە اڭسارىم الىستان ساقتالىپ ءجۇر ەدى، -دەپ بۇيىرادى.

    بۇل سوزگە ەرجان ءسال توسىلىپ بارىپ:

    -ءسىز ۇلكەنسىز، جول بويىنشا ءسىزدى مەن قوناق ەتەتىن ءجونىم بار،-دەگەندە:

    -ونداي سىلتاۋىڭدى قوي، قاراشى، مىنا اربانىڭ سيقىنا، ءبىر جەرى قايىسپەن، ءبىر جەرى جىپپەن، ءبىر جەرى ۆەنتپەن ءبىر-بىرىنە تۇتاسىپ اربا اتىن قۇراپ ۇلبىرەپ كۇيسەپ تۇرعانىن، ءومىر دەگەنىڭدە وسى ەكەن، ءبىر جەرىن اعىتا سالساڭ جۇرۋدەن قالادى، ۋاقىت العا جۇرە بەرەدى، مەندە وسى اربا سياقتى سۇيرەلىپ قارتتىق داۋىرىمە جەتتىم، ەندىگى ءدام-تۇزىم قانشا قالدى عوي دەيسىڭ، كەشتەن قالماي ۇيگە بار،-دەپ جولىنا ءتۇسىپ، كەش باتا شەشەسىمەن ەرجاندى ات جىبەرىپ الدىرادى.

    ءبىر اۋىلدا ءوز بالاسىنداي كورىپ كەتكەن قاپجاپار اقساقال ءوز بالالارىنىڭ ورتاسىندا ەرجان اقىنعا وتكەن-كەتكەنىن كوسىلە شەرتىپ، ەرجاننىڭ كۇلدىرگى ايتىستارىن تىڭداپ، ءبىر مالىن سويىپ قوناق ەتەدى. وسىدان ءبىر جۇما ايالداماي بۇل دۇنيەدە قايتا جولىعۋعا بولمايتىن قوشتاسۋ بارلىعىن ۇقتىرىپ، ول كىسى اۋىرماي-سىرقاماي دۇنيەدەن وتەدى.

    اۋىلدىڭ مال دارىگەرى بولىپ ىستەيتىن بولات، كاسىپتەسى دالەشتى ىزدەپ بارىپ، بالارلاردان دالەشتىڭ جوق ەكەنىن ءبىلىپ، جامان موتاسىن تەپكىلەپ وتالدىرا الماي جاتقاندا، دالەشتىڭ اكەسى امەت شىعىپ:

    -ۇيگە كىرىپ ماعان سالەم بەرىپ، ءدام اۋىز ءتۇيىپ كەتسەڭ بولماي ما؟ تۇرىسبەك اكەڭدى مەن ولتىرىپپە ەدىم،- دەيدى. اكەسى قۇرداستىڭ بالاسى قۇرداس، وزىنەن ۇلكەن ادامنىڭ بىرنەشە جىلدىڭ الدىندا قايتىس بولىپ كەتكەن اكەسىن اۋىزعا الىپ تۇرعانىنا ءىش جيماي، ءوزىنىڭ اسىعىستا ءبىر قادامدى قاتە باسىپ العانىن تۇسىنە كەتىپ، جۋىقتان بەرى امەت اقساقالدىڭ سىرقاتتانىپ اۋىلدىڭ ورتالىعىنداعى ەمحاناعا بارىپ جۇرگەنى، جول ورتاسىنداعى ۇيىنە بارىپ امەت اقساقالدىڭ شەشەسىنىڭ قولىنان بىرنەشە جول شاي ءىشىپ كەتكەنى ەسىنە تۇسە كەتكەن بولات سوزدەن جال تاۋىپ:

    -جۋىقتان بەرى شەشەمە كوپ جاعالاپ جۇرگەنىڭىزدەن سىزگە وكپەم قاراقازانداي ەدى، ايتپايتىن جەردە ايتقىزدىڭىز عوي،-دەپ جۇرە جونەلەدى. بولاتتىڭ قۇرداسى ءارى كاسىپتەسى دالەش كەلگەندە، امەت اقساقال بولاتتىڭ ايتقانىن ايتىپ بەرىپ:

    -سەنىمەن ەرىپ ۇيگە كەلگەن سايىن ماعان الدىمەن سالەم بەرىپ قۋتىڭداپ جۇرەتىن بولاتتى سوزدەن ءبىر جىعايىن دەپ ەدىم، جال تاۋىپ كەتتى. «جىگىتتىڭ جاقسى-جامانىن بىرگە جۇرگەن دوسىمەن سىنا» دەگەندەي جوعارى وقي الماعاندارىڭمەن جاستارىڭنان ەل قىزمەتىنە جاراپ، ءسوز قادىرىن تۇسىنەتىن بولىپسىڭدار، وسى باعىتتارىڭنان اۋماڭدار،-دەپ ريزالىعىن بىلدىرەدى. امەت جاستايىنان جالشى بولىپ، وزگەنىڭ بوساسىندا وسەدى. ازاتتىقتان كەيىن فەرمانىڭ مالشىسى بولىپ، كەزىندە ەل ىرگەسى سوگىلىپ تولقۋ پايدا بولعاندا فەرمانىڭ ۇزىن اياقتى مالدارىن بوتامويىننان ارى اسىرىپ، قىزىلدىڭ قىرقاسىندا مۇز توسەنىپ، قار جاستانىپ ءجۇرىپ قورعاپ قالعانى ءالى كۇنگە دەيىن ەل اۋزىندا اسەرلى اڭگىمە بولىپ شەرتىلەدى. جاسىنان مۇڭعۇل ۇلتىمەن بىرگە جاساعاندىقتان، مۇڭعۇل تىلىنە جەتتىك ادام ەكەن.

    مۇقان، كوشكىنبايدان كەيىن اتىرەتكە شۋجي بولدى. ول كىسى ناعىز ونەر ادامى دەسەكتە بولادى. كەزىندە اعىلەسكەر كۇيشى عيزات سەيتقازيىنمەن دوس بولعان. كۇيشى، ءارى جانىنان بىرنەشە كۇي،ءان شىعارعان سازگەرلىگى دە بار. ول كىسىنىڭ دە اڭگىمەلەرى حالىق اراسىندا كەڭىنەن تارالعان.

    وتكەن عاسىردىڭ 90-جىلدارىنىڭ باسى. اۋىل ورتالىعىنداعى تۇراعىما العاش كوشىپ قونعان كەزىم. اۋىلدان كوپ ادام تانىمايمىن. كولىكتە بىرگە وتىرعان ۇزىن سارى، شەگىر كوزدى ادام:

    -كورشىڭ بولات نە ىستەپ ءجۇر، نە ىستەسە دە ءىسى وڭبايدى ونىڭ، -دەپ بەتىمە تەسىرەيە قالدى.

    -ۇيىندە كەشە جۇرگەن، بۇگىن بىلمەدىم، -دەپ ءسوزدى دوعال قايىردىم.

    ول كىسى قالتاسىنان تەمەكىسىن الىپ شىعىپ اسىقپاي وراپ:

    -ول كەزىندە اكەسىنىڭ ولىمىنە سەبەپكەر بولعان، سەن بىلمەيسىڭ عوي، تۇرىسبەك دەگەن ونىڭ اكەسى كەزىندە اۋىلدا ىبىرايىماقۇن ەكەۋى تەمىرشى بولعان. تەنتەك ۇلىن وقىتام دەپ قانشا تەنتىرەسە دە جۇعىن قونباپتى، اقىرى ونى بالعاشى ەتىپ الىپتى. بالعا ۇرۋدىڭ دا بابىن بىلمەگەن بولات ءبىر كۇنى اكەسىنىڭ قولىن بالعامەن ۇرىپ الىپتى. سودان اسقىنعان اكەسىنىڭ قولى جامان اۋرۋعا وزگەرىپ، اقىرى باسىن جۇتىپتى.

    «وتىرىكتىڭ وزىنە سەنبە، ەبىنە سەن» دەگەن. مىنا سوزگە باستابىندا سەنىپ، نە ايتارىمدى بىلمەي:

    -وقىستان بولىپتى-دەپ جاۋاپ قايىرعانىمدا، ول بەتىمە جىميا قاراعان.

    اكەسىنىڭ قولىنا جارا شىعىپ،ەمدەۋ ءونىم بەرمەي قايتىس بولعانىنان حابارلى بولاتىنمىن. قيسىنى كەلگەن قالجىڭ.

    ءازىل-قالجىڭ ايتىپ ءجۇرۋ قايسى اۋىلدا بولسىن كەزىگىپ تۇرادى. ارعىسىن بىلمەيمىن، ءسوز تەگىن بىلەتىن قاتارلاستار ورتاسىندا سوزگە تيەك بولىپ وتىرعان اقساقالداردان كەيىن وسى اۋىلدا پارمەنبەك، سولتان، كەنەباي، تۇرسىنتاي، سايداقىمەت، دايۋ قاتارلى كوك ساقالدىلار شىققان. ودان سوڭ ءبىرىنىڭ باسىنان ءبىرى ءازىل قۇراپ جۇرەتىندەردەن قاليبەك، باقتيار، بەدەي، قاليقان، ءومىرقان، اقىن، دالەش، ەرلان، انەش، بولات اعالارىمىز ءار سالادا جۇرسەدە بۇگىنگە دەيىن بىرلىگىن بۇزباي ءازىلدى جىر قىلىپ، ماڭايىن دۋ قىلىپ كۇلدىرىپ كەلەدى.

    سوڭعى بۋىندار ىشىندە بولات اعامىز مەنىمەن ىرگە كورشى بولعانىنا وتىز جىلدان اسسادا ەشقاشان شايدەسپەدىك. مەنىڭ جۋرنالدارعا باسىلعان كوپتەگەن اڭگىمەلەرىمنىڭ جەلىسىن وسى كىسىنىڭ اۋزىنان ەستىپ بايانداعانىم شىندىق. ول كىسى اۋدان ورتالىعىنان ورتا مەكتەپ ءبىتىرىپ، اۋىلعا كەلىپ مال-شارۋاشىلىق اتىرەتىندە مال دوحدىرلىق ىستەپ، كەيىن فونكيت باستىعى بولىپ بىرنەشە جىلدىڭ الدىندا زەينەتكە شىقسادا، دەنساۋلىعىنىڭ اقاۋىنا قاراماي پارتيا مۇشەسىندىك بورىشىن اقتاپ، ەمدەۋ قىزمەتىن توقتاتقان ەمەس. سول كىسىنىڭ اۋزىنان ءسوز العانىمدا ول كىسى:

    ـكەزىندە يدارامىزدىڭ قۇرلىسى بىتپەي، اۋىلدىق ۇكىمەتپەن ىرگەلەس وتىرا قالدىق. اۋىلدىق قازنادا ىستەيتىن ءبىر جىگىت ەكى كۇن ارت-ارتىنان قىزمەت اقساتىپ ءۇشىنشى كۇن دەگەندە ءۇستى-باسى اراق ساسىپ يداراعا جەتىپ كەلمەسى بار ما. سوندا قازنا باستىعىن اتقارىپ وتىرعان نابي اقساقال الگى جىگىتتىڭ سىلتاۋىن تولىق ەستىپ بولىپ قاباقشىتپاي جايبىراقات قانا:

    -كوپ جۇمىستى تىندىرعان ەكەنسىڭ، ۇستىڭنەن مۇنكىپ تۇرعان كەشەگى جىلقىنىڭ ەتىمە، الدىڭعى كۇندىكى مە، -دەپ ايتقاندا الگى جىگىت كۇلىپ جىبەرىپ،اراق ءىشىپ قىزمەت اقساتقانىن جاسىرماي شىنىنا كوشكەنى بار.

    وسى سياقتى ۇلكەن كىسىلەرمەن كوپ بىرگە جۇردىك قوي، ولاردىڭ ايتقانى التىن سوزدەر عوي. سول قارتتارىمىزدىڭ ايتقان اسىل سوزدەرىنەن مىنا ءۇش ءسوز ەسىمدە ەرەكشە قالىپتى.

    ءبىرىنشىسى، وسى مارالسۋدىڭ باسىندا قىلى كەزەڭىنىڭ ۇستىندە ەسىمقان اقساقال ەكەمىز كەلە جاتقانىمىزدا كەزەڭ استىندا وزەن باسىندا وتىرعان قۇرداسى ەلەۋقاننىڭ ءۇيىنىڭ توبەسىن كورە قالعان ەسىمقان:

    -اۋلىمىزعا بارساق ءالى كۇن ەرتە ەكەن، نە ىستەيمىز. ەلەۋقاندىكى جاڭا عانا ءبىر مال سويعان ەكەن، بارىپ باسىن جەپ قايتايىق، -دەگەنى كەلىسىپ قويعانداي. مورجاسىنان ءتۇتىنى شىقپاعان، ءيىس-قوڭىس مۇرنىنا جەتتى مە دەسەم جەل ءبىز جاقتان، كەزقۇيرىق اۋىل تورىپ ۇشىپ جۇرمە دەپ اسپانعادا قاراپ، قان-ءسول تەرى-تەرسەكتىڭ جىلتى كورىنەمە دەپ ول كىسىنىڭ جانارىنان نەشە ەسە ارتىق جانارىممەن كەزقۇيرىقشا مەندە بارلايمىن، وندايلاردان نىپسى جوق. ايقاسقان ادامنىڭ قاراسى دا كورىنبەيدى. جىم-جىرت تۇرعان ۇيگە قاراپ ىشتەي «جايلاۋ ءۇستى عوي، قۇرداسىمەن شۇيىركەلەسىپ، ۇيىنەن ءدام تاتقىسى كەلدى عوي دەپ ول كىسىنىڭ سوڭىنان ەرىپ ەلەۋقاننىڭ ۇيىنە تۇستىك. ايتقانىنداي مال سويىلىپتى. -اۋىزدارىڭنىڭ سالىمى بار ەكەن، جاڭا عانا ءبىر مال سويىپ ەدىم، باسىن جەپ قايتىڭدار،-دەپ ەلەۋقان اعا ءازىل-قالجىڭىن ايتا ءجۇرىپ ەتىن اسىپ تاستادى. ەتكە تويىپ الىپ شىعىسىمىزبەن ەسىمقان اعا ۇيىنە باستادى. ءوزى ىشەتىن ەكى ءۇش بيە بايلايتىن، قىمىزدان بىرنەشە شىنى تارتىپ تاستاپ:

    -اعا سوندا الگى ۇيدە مال سويىلعانىن قايدان ءبىلىپ قويدىڭىز،-دەگەنىمدە، ول كىسى:

    -وي بالام، مەن سەن سياقتى رۋىم توبەت ەمەس، ءيس-قوڭىس سەزۋدەن جۇراديمىن، مەنى مال سويعانىن بىلدىرگەن بىرەۋ، -دەدى قارقىلداي كۇلىپ.

   -سوندا بىرەۋىڭىز كىم بولدى؟ بىزگەدە جۇرگەندە تاجىريبە بولسىن،-دەدىم شىنىندا تۇك سەزبەگەنىمدى جاسىرماي.

    -وي بالام، سەنەن جاسىرىپ قايتەيىن، ءبىز العاش كەزەڭ ۇستىنە شىعا كەلگەندە كيىز ءۇيدىڭ ەسىك الدىندا تۇرعان قارا مويىن توبەتپەن سارى الا توبەتتىڭ قۇيرىقتارىن بۇلاڭداتىپ ۇيدەن ۇزاماي تۇرعانىنان كورمەدىڭ بە. ءيت قۇيرىعىن بۇلعاسا سول ۇيدە مال سويىلىپ، تاماق اسىلعانىن بىلدىرەدى بالام،-دەپ ارقامنان قاققان. كەيىنگى كەزدە مال دوحدىرى بوپ ەل ارالاعانىمدا ول كىسىنىڭ ايتقانىنا تالاي رەت اماليات بارىسىندا كوز جەتكىزدىم.

    ال ەندى ەكىنشىسىن ايتسام، ءبىزدىڭ اۋىلدا قاليقان دەگەن كىسىنىڭ دە ومىردە كورگەنى كوپ مول تاجىريبەلى ادام ەدى.

    مارالسۋ وزەنىنىڭ ارناسى ول كەزدە بىتىك ورمان بولعاندىقتان، سۋىنىڭ كۇركىلى عانا ەستىلىپ اتتى كىسىگە زورعا جول بەرەتىن. وسى وزەندى بويلاپ، اياقتاعى قابدەن اقساقالدىڭ اۋىلىنا بىرقانشامىز قوناعا زورعا جەتىپ، اتتى ات اعاشقا بايلاي سالىپ، ۇيگە كىرىپ شاي ءىشىپ، اتتى قويۋعا دالاعا شىققانىمىزدا مەنىڭ اتىم ات اعاشتا جوق بوپ شىقتى. مىنا يەن تاۋدا اتتى كىم مىنەدى، ات اعاش ماڭىنان شىلبىردىڭ سۇيرەتىلگەن ءىزى از جەردە قالىپتى. شەشىلىپ كەتكەنى انىق بولدى. قاڭتارۋلى اتتى سايدىڭ باس اياعىنان ىزدەپ تابا المادىق. ەرتەسى سيىر ءتۇس مەزگىلىندە قاليقان اقساقال اياقتان كەلىپ ءتۇستى.

    ول كىسىدەن جول بويى جوعالعان اتتى كورگەن-كورمەگەنىن سۇراعانىمىزدا ول كىسى كورمەگەنىن ايتىپ، بىزدەن جالپى جاعدايدى ۇعىسىپ العان سوڭ:

    -ءاي بالالار، بالالىق ىستەگەن ەكەنسىڭدەر، سايدى ورلەي-قۇلداي ىزدەگەنشە تاۋ باسىنا قاراي ىزدەگەندەرىڭ ءجون ەدى، -دەپ قويدى. كوپ ۇزاماي الدىمىزدان شاي كەلدى، شاي ۇستىندە اتىرەتتىڭ قوشقارىن باققان انۋار دەگەن جىگىت كىرىپ كەلدى. انۋاردان سۇراعانىمىزدا قوشقار سايدىڭ ءبىر بۇرماسىنداعى جوتا باسىندا قاڭتارۋلى اتتىڭ تۇرعانىن كورگەنىن ايتقاندا ءبارىمىز اڭتارىلىپ قالدىق. مەن قاليقان اعادان قالاي بىلگەنىن سۇراعانىمدا، ول كىسى اسپاي-ساسپاي:

    -مال ىشىندە جۇرگەن سوڭ مالدىڭ بار سىرىن ءبىلۋ كەرەك، سوندا عانا ءار كەزەك ءبىر پايداسىن كورەسىڭدەر بالالار، مال بايلاۋدان شەشىلگەن سوڭ وتتاعىسى كەلەدى. ارينە قاڭتارۋلى اتقا تاۋ قابىرعاسىنداعى شوپتەر جاقىن سياقتى سەزىلەدى، بىرىنە جەتكەندە اۋزى جەتپەي ەندى ءبىر ءشوپتىڭ باسى جاقىنداعان سەزىلەدى.ءسۇيتىپ ول جىلقى تاۋ باسىنا شىعىپ العانىن ءبىلىپ دىڭكەسى قۇرىپ توقتايدى،-دەپ تۇسىندىرگەنى ءالى ەسىمدە. كەيىنگى كەزدە قاڭتارۋلى كەتكەن بىرنەشە اتتى وسى كىسىنىڭ ايتقانى بويىنشا كوپ سارپالداڭعا سالىنباي تاۋىپ العانىمىز بار.

    ءۇشىنشى ءبىر ايتارىم، ۇدايى ات ۇستىندە جۇرەتىندىگىمىزدەن جول قىسقارسىن دەپ ءبىر-بىرىمىزدى اڭگىمە ايتۋعا قۋزايتىنبىز. اكەمنىڭ قۇرداسى احمەت دۇيجاڭ ەكەمىز قىزىلايىرىقتى ورلەپ ءبىر-بىرىمىزگە اڭگىمە ايتۋعا سىلتەپ كەلە جاتقانىمىزدا الدىمىزدان جوق ىزدەگەن بىرەۋ كەزىگە كەتتى. زەرىگىپ كەلە جاتقان ەكەمىزگە اڭگىمە كەرەك، جوقشىنىڭ وڭ سولىنا جاناسالاپ تۇرا قالدىق.جوقشى جوعىنىڭ ءتۇر -ءتۇسىن توپانىن ايتىپ تالاي ۋاقىتتى الدى. جوقشىنىڭ ءسوزىن تولىعىمەن ەستىپ العان احىمەت:

    - جىلقىڭنىڭ بىرەۋىنىڭ ءبىر اياعىنىڭ تاعاسى ءتۇسىپ قالعانداي ءوزى ورەلەۋلى، ەندى ءبىرى الدىڭعى اياعىندا عانا تاعا بار، تۇساۋلى، ەندى ءبىرى ءتورت اياعى تاعالاۋلى بوس جىلقى.

    -اعا قايدان كوردىڭىز، نەشە كۇن بولدى تابا الماي قاڭعىرىپ ءجۇرمىن،-دەپ جالىنا ءتىل قاتتى.

    -مىنا بالا ەكەمىز بىرگە كەلەمىز، ەش جىلقىنىڭ قاراسىن كورمەدىك، جىلقىڭ بۇگىن تاڭەرتەڭ عانا اناۋ كەزەڭنەن اسىپتى، تەز بارىپ تاۋىپ ال، -دەپ تەبىنىپ ءجۇرىپ كەتكەن. مەندە اتىما قامشى باسىپ ونىڭ ارتىنان جەلە جورتىپ ەردىم. جوقشى دا جاڭاعى احىمەت كورسەتكەن باعىتقا قاراي ات باسىن بۇرىپ تەكەشوقىراقتاپ شابا جونەلگەن.

    جوقشىنىڭ قاراسى ۇزىلىسىمەن مەن ول كىسىنىڭ قاتارىنا كەلىپ:

    -اق تاڭەرتەڭنەن بىرگە ءجۇرمىز. ونداي جىلقىنىڭ قاراسىن كورمەدىك قوي، ءسوزىڭىز دە ماسەلە بار ما، قالاي؟-دەپ ۇزىلە سۇراق تاستادىم.

    -وتىرىك اۋىلىنا باسپايتىنىمدى بۇكىل ەل بىلەدى. اكاۋ سەن اكەڭە دە سەنبەۋشى مەدىڭ،-دەپ بەتىمە جالت قارادى.

    -وندا ءسىز جوقشىنىڭ جىلقىسىن قايدان كورىپ ءجۇرسىز؟ ول قاراعان ءجۇزىن تايدىرماي:

-مەنىڭ قايدان كورگەنىمدى قايدان بىلەسىڭ، ەكى كوزىڭ اسپاندا جۇرسە، جاڭاعى كورسەتكەن باعىتتاعى انەۋ تاقىراڭ توپىراعى شىعىپ جاتقان جەردى كوردىڭ بە، جاڭا سول جەردەن وتكەندە جىلقىلاردىڭ ءىزىن بايقاعام، ءبىر تاڭ اسقان جىلقىنىڭ ءىزى وشكىندەلىپ قالادى، توپىراقتى باسقان ىزىنەن تاڭعى شىقتان كەيىنگى ءىز ەكەنىن تانىدىم، -دەپ مەنى ءبىر تاڭداندىرعان. قايران ەسىلدەر-اي!-دەپ بولات اعا اڭگىمەسىن اياقتاتقان.

    اۋىلدا قالام ۇستاپ جۇرگەنىمنەن بولار، اۋىلداعى وتكەن وسىنداي اڭگىمەلەرگە كوپ قۇلاق ءتۇرىپ، كەيبىرىن ەستەلگىمە الىپ قويامىن. سولاردىڭ ءبىرى اقىن ءاسىمقان قۇربان ۇلىنىڭ مىنا ءبىر ايتىپ بەرگەن اڭگىمەسى ەدى.

    مارالسۋ وزەنىنىڭ ءبىر بۇرماسى بەرىكقارانىڭ سۇڭگىتاي دەگەن جايلاۋىندا قوزى كۇزەمى بولىپ ءبىزدىڭ ۇيدە ءجۇن سابالىپ كيىز باسىلىپ شەشەم باقبالا «بولتان»، كورشى شەشەمىز باعيلا ءۇي ىشىندە شيگە ءجۇن شاباقتاپ جاتقان، اكەم قۇرمان جوتاعا شىعىپ مال امانداپ جۇرگەن كەز ەدى. قارا اتقا مىنگەن توبىقتاي قارا شال ات ۇستىنەن ايقايلاپ اكەمدى سۇرادى.

سول ساتتە ۇيدەگى باعيلا شەشەمىز بار داۋىسىمەن:
شارۋانىڭ كەلىپ تۇرىپ باسىنا ادام،
ادام با ول، بىزگە جانى اشىماعان.
ءجۇن ساباپ كيز باسقان قاربالاستا،
كىم ءوزى ات ۇستىندە تاقىلداعان؟
بالالار وعان بولا ايلانباڭدار،
قاڭعىعان قوناق شىعار شاقىرماعان!

ات ۇستىندەگى توبىقتاي قارا شال:
قاراسۋ، شوقات دەيمىن مەكەنىمدى،
بىلە قويدىڭ مەن قاۋكەن ەكەنىمدى.
اق ءتوسىڭنىڭ ۇستىنە كومىر توگىپ،
كىندىگىڭنەن قۇرارەم دۇكەنىمدى!
بۇدان ارتىق نە دەيىن ات ۇستىندە،
باسقا كۇنى جاسايمىن ەسەبىمدى.- دەپ كەتە بارادى. ءسوز باستاعان باعيلا شەشەي:

    -نە دەيدى مىنا قاقپاس بالالاردىڭ كوزىنشە،- دەپ ايعايلاۋىنان بۇل اڭگىمە كوپكە ەرمەك بولىپ جۇمىستاعى ادامدار كۇلكىمەن شارشاۋلارىن ۇمىتىپ تاراسقان ەدى.

    قىستاق باسى بولعان ءاسىمقان قۇرمان ۇلى قىستاعىن وتىراقتاستىرىپ قۇرلىس جۇرگىزىپ جاتقاندا جوعاردان اۋدان باسشىلارى كوزدەن كەشىرىپ كەپ قالادى، كوزدەن كەشىرۋدەن سوڭ قوناق قىلىپ سي-سيپات كورسەتەدى، داستارقاندا وتىرعان باسشىلاردىڭ بىرەۋى «ءاسىمقان اقىنسىڭ، ولەڭ ايتىپ قىزدىرىپ اكىمگەدە بىرەر رومكا ىشكىزەيىك» دەيدى. بۇل ءسوزدى ەستىگەن ءاسىمقان اۋىلداسى ايداش دەگەن اقىن ايەلدى الدىرىپ ايتىس باستايدى.

ءاسىمقان:
قۇرلىستانۋ قالىسپاي بولىسىنە،
قاپان، ايداش كەلىپ ەد ەل ىشىنە.
وتىراققا قورا مەن ءۇي سال دەسەك،
قورانى سالىپسڭدار جول ۇستىنە؟
تەكسەرۋگە جوعاردان اكىمدەر كەپ،
قىستاقتىڭ سوگىس ايتتى كەي ىسىنە.
ايداش اقىن مالشىنىڭ قاتەلىگى،
اراقتى تۋرا كەلدى سەن ىشۋگە؟
ايداش:
توردە تۇگەل وتىرعان اسىل اعا،
اراققا ايەل ادام باتىنا ما؟
وتىراقتى قۇرلىستا ناتيجە بار،
ايتبەگەندە ءاسىمقان شاقىراما؟
جەتەرسىز جايىم بولسا تۇزەتەمىن،
جامان اتاق كەلتىرمەي باسىڭا دا.
مەن قايتىپ رومكەنى قولىما الام،
ءوزى «تورە» ىشپەسە اكىم اعا؟
ءاسىمقان:
ايداش اقىن ءتىلىڭدى العىم كەلدى،
قوناق قايتسا جانىڭدا قالعىم كەلدى.
توس كوتەرسە ازاتتاي اكىم اعا،
«ءۇش قۇلىستاي» انىنە سالعىم كەلدى.
اۋىلىمىزدىڭ اقىنى ايداش قۇربىم،
سياقتى عوي اشىلعان تاۋ گۇلدەرى.
تۋرابەك، اپدەش اعا تورە اعالار،
اكىم ازات اعامىز اقىن-سەرى!
ايداش:
ءاسىمقان ءوزى اقىن قىستاق باسشى،
تورە اعالار تورىندە وڭشەڭ جاقسى.
شارۋاشىلىق قىستاعىن وركەندەندەتىپ،
دومالاپ تۇر بۇل شاقتا ورگە تاسى!
قوناقتاردى ەرتەرەك جولعا سالىپ،
جاس كەلنشەگىڭ ىزدەيدى ايلانباشى؟
قاپانىم* قارا اتىمەن الىپ قايتات،
ات اعاشقا قۇر اتتاي بايلانباشى؟!
وسى ايتىسپەن ەكى اقىن باسشىلاردىڭ ريزالىعىن الىپ، اكىمگە توس كوتەرتىپتى.
*قاپان-ايداش اقىننىڭ جولداسى.

    اۋىلىمىزدا وسكەن ەرجان جايسا ۇلىنىڭدا كوپتەگەن يۋمىرلىق ايتىستارى، تاپ بەرمەدە تاۋىپ ايتقان ءازىل قالجىڭدارى باسپا بەتتەرىندە ۇدايى جاريالانىپ جۇرگەنى انىق. ول كىسى ءبىر كۇنى اقمەكتەپ قىستاعىنداعى ناعاشىلارىنا ۆەلەسەبيتپەن كەتىپ بارا جاتقان جولىندا اۋىلدىق ساقشىدا ىستەيتىن ءبىر زامانداسى كولىگىنەن باسىن شىعارىپ:

    -وي، ەرەكە، بىرەۋدىڭ بەتىن اشقالى باراسىڭ با؟ دەگەنىندە، ۆەلەسەبيتىنەن تۇسپەگەن ەرجان اقىن:

    -وي ءوزىڭ قايدا؟ بىرەۋدىڭ كوتىن اشايىن دەپ باراسىڭ با؟-دەپ ۇرىنى ۇستاماققا بىرگە كەتىپ بارا جاتقان ساقشى كادىرلارىن دۋ كۇلدىرەدى.

    وتكەن-كەتكەننەن ءسوزدى قوزعاي بەرسەك، ءسوز تاۋسىلمايدى عوي. شىنايى ەل ارالاپ ءسوز تەرسەك ءبىر رومانعا جۇك بولارى دا حاق. شىعارماعا ارقاۋ بولعانداردىڭ كوبى بۇل دۇنيەدەن وتسەدە، جاراتقان يگىلىكتى ىستەرىمەن بىرگە سوزدەرى حالىق جۇرەگىن دە جاتتالىپ بۇگىنگە دەيىن ساقتالىپ، كەلەشەككە جالعاسۋعا جول الۋىنىڭ ءوزى ولاردىڭ ءالى ءتىرى ەكەنىن كورسەتكەندەي. وتكەندى ەسكە الماي بولاشاققا جول الۋعا بولمايدى.وتكەندەردىڭ قورتقان تاجىريبە ساباقتارىنان ۇلگى الىپ، كەمدىگىن تولىقتاي، ورنىقتاي كەلە كوش تۇزەلەدى ەمەس پە. بىلىكتى بولعان ادامنان بىرەگەي اڭىز، ۇلاعاتتى ءسوز قالادى. بىلىكتىلەرى بار اۋىلدان بيىك ورەلى بىلىمپازدار كوپ شىعادى. ويتكەنى، اعاش- اعاشتان، ادام-ادامنان ءتالىم الادى ەمەس پە.

    ءيا، مارالسۋ وزەنىنىڭ ەتەككە تۇسە بەرىسىنەن ەگىستىك ەكەنى شىندىق. سول ەگىستىكتى جاعالاي مال-شارۋاشىلىق اتىرەتىندەگى كوشپەلى ەل ەجەلدەن كوكتەۋلىك، كۇزەۋلىك ەتىپ كەلگەن. وزەننىڭ ورتا اعىسىنان جوعارى جايلاۋلىق. جايلاۋلىعىنا شىعاتىن ءۇش جول كەزىگەدى. بالشىرعاندى باسىپ، تاسقيا مەن قاراقياسىن كەسىپ وتەتىن جولى ءسال شالعاي دەمەسەڭ، جولى جاتتىق. ەلىمىز ازات بولىپ، كۇن كورىس جاقسارعاننان باستاپ وسى جولمەن كوشى-عون جولى سالىنىپ، اۆتو كولىك قاتناعان. اۆتو كولىكپەن شىعاتىن-تۇسەتىندەر نەگىزى وسى جولمەن جۇرەدى. ەندى ءبىرى دوداننىڭ جولى.دوداننىڭ جولى تىك قاقپا تاسى مول، بۇرگەندى كەلەتىندىكتەن، بۇل جولمەن استىنداعى كولىگى مىقتى ءارى وزىنە سەنگەن ادام جۇرە الادى. جول ورتادا جاۋىن-شاشىن بولسا قۇز-قيالى جولدا اتىڭ تايسا سىرعىپ ساي تابانىنا ءبىراق جەتكىزۋى دە مۇمكىن. دودان ورقاشاردىڭ ارعى باباسىنداي باسىنان شىلدەدە قار جاتاتىن قاتۋلى اسۋ. ال ەندى سوڭعى ءبىر جول وزەنمەن ورلەپ شىعۋ. اق تۇيەنىڭ وتكەلى قاتارلى بىرنەشە سۋى جاريىلعان وتكەلمەن عانا وزەنمەن وتپەسەڭ، باسقا جەرلەرى وتكەل بەرمەيدى. بۇل جولمەنەن دە كۇندىز جۇرمەسەڭ، ايۋى، جابايى شوشقاسى بار، جولدان اداسساڭ جول تاۋىپ ءجۇرۋىڭ قيىن، سۋىنىڭ جايداق جەرىنەن وتسەڭدە اتىڭنىڭ اياعىنان شاشىراعان سۋ دەنەڭە تيسە دە سۋىقتىعىن سەزدىرىپ، قانىڭدى سەرگىتىپ تاستايتىنى بار. ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ اڭگىمەسى ايتا بەرسەڭ، تاۋسىلىپ بىتپەس اڭگىمە عوي شىركىن!

ءدوربىلجىن اۋدانى مارالسۋ قالاشىعى