1981-جىلى 7-تامىز. ماي بوياۋلى سۋرەتتەي كوركەم ۇلۋجان جايلاۋى. اق قالپاعىن الشى كيىپ، اقشا بۇلتتاردى اق شارپىسىندەي ورانىپ، اساۋ وزەندەرىن جەز بۇيدالى جىبەك شالماسىنداي لاقتىرعان الىپ ەرەن قابىرعا تاۋى بۇگىن ٴتىپتى دە اسقاق تۇر. ٴور توسىنەن ٴورلىكتىڭ تابيعاتىنا جاراسقان دارقاندىق پەن كەڭدىكتىڭ كەرەمەتىن كورسەتكەندەي. مىناۋ بالاۋسالى باۋرايىنان بالىن شايقاپ، ەتەگىنەن التىن ٴدانىن ساپىرىپ، قۇتىن ۇيىتقان، بار الەمدى كەڭ قۋشاعىنا سيدىرعانداي كول-كوسىر كەڭ پەيىل تانىتادى. بۇلدىرگەن ٴيسى اڭقىپ، جايلاۋدىڭ ەركە سامالى گۇل جايناعان بەل-بەلەستەردىڭ بەتىن باياۋ عانا سيپاپ ٴوتتى.

    اق توماعاداي تارتىلعان اق بوز ۇيلەردىڭ ەسىگى الىس-جۋىقتان كەلگەن سيلى قوناقتارعا ەسىكتەرى ايقارا اشىلىپ جاتىر. تاڭەرتەڭنەن بەرى سوناۋ كوز ۇشىندا بۇلدىراعان اۋىل-اۋىلدان، كورشىلەس اۋدانداردان، ايماقتاردان كوش كەرۋەنىندەي شۇبىرعان كولىكتەر، ساي-سالادان قۇيىلعان اتتىلى-جاياۋلى ادامدار لەگى سەڭدەي اعىلدى. مىنە بۇل كورىنىستەر ەل مەن جەر وڭالا باستاعان «قارى قالىڭ قاتتى قىستىڭ ارتىنان كوكورايلى كوكتەم كەلگەن» ايتا قالسىن «بارلىق گۇلدەر شەشەك اتسىن، جالپى جارىسا ٴۇن قاتسىن» رۋحىنىڭ جبەۋىندە رۋحاني مادەنيەتتىڭ العاشقى گۇلدەرى اشىلا باستاعان تۇستاعى تارباعاتاي ايماعىنىڭ 3-كەزەكتى ساۋان اۋدانىنىڭ ۇلۋجان جايلاۋىندا وتكىزىلەتىن ۇلى-دۇبىرلى الامان اقىندار ايتىسى ەدى. سالدەن سوڭ جايلاۋ ٴۇستى جەر قايىسقان قارا نوپىر ادامعا اينالدى. ٴتۇس الەتىندە بايگە توبەنىڭ باۋرايىنداعى اقىندار ايتىس الاڭىنداعى راديودان اقىن قاجەت جاقان ۇلىنىڭ:
-قۇرمەتتى قالايىق، تارباعاتاي ايماعىنىڭ ۇلۋجان جايلاۋىمىزدا ەرتەڭ باستالاتىن الامان اقىندار ايتىسىنا تۇسەتىن اقىنداردىڭ العاشقى شوعىرى دا كەلىپ جەتتى، مىنە الدىدا اي ماڭدايى جارقىراپ كەلەجاتقان تاپ بەرمەدە تاۋىپ ايتىپ، تالانتىن ۇشتايتىن ولەڭ ٴسوزدىڭ پاتشاسى، كۇمىس كومەي، جەز تاڭداي ايگىلى اقىن جامالقان قاراباتىر قىزى، «اقىنعا قارا سوزدەن ولەڭ وڭاي» دەگەندەي قالجىڭ سوزبەن قاعىتىپ ارىپتەسىتەرىنە قىرعيداي تيىپ، بىردە دەمەپ، بىردە شالقىتىپ، رەتى كەلگەندە ولەڭ سوزدەن بوگەپ تە ورەلى ايتىس جاسايتىن سۋىرىپ سالما اقىن بەردىقان اباي ۇلى، شەشەن ٴتىلدى، وزىق ويلى، ارتيىس مىنەزدى، توكپە جىردىڭ تورەسى جۇماعالي قۇيقاباي ۇلى، ٴورت ٴتىلدى، تەرەڭ ويلى، سۋىرىپ سالما مايتالمان اقىن شايمۇرات ٴىلياس ۇلى باستاتقان داڭعايىر اقىنداردىڭ ارتىنان ەرگەن كىلەڭ جاس اقىنداردان حالىق ٴناسي ۇلى، مۇسىلىمجان شارىپقان قىزى، ماقان بايدۇيسەن ۇلى، ەرجان جايسا ۇلى، نۇريپا ٴسايدىعالام قىزى قاتارلى جاس اقىندار كەلەدى.

    جامالقان قىزىل شىرايلى، قىر مۇرىندى، ورتا بويلى بويلى، كيىمى دە وزىنە قۇپ جاراسقان اقىنىڭ قايسى دەسە دەگەندەي سالاۋاتتى اقىن ەكەن، بۇل مەنىڭ جامالقاندى تۇڭعىش رەت كورۋىم ەدى.

    ٴبىر اپتەگە جالعاسقان تارباعاتاي ايماعىنىڭ اقىندار ايتىسى اسا سالتاناتتى ٴوتىپ مارەسىنەدە جەتتى.

    مەن ول كەزدە وڭتۇستىك شينجياڭدا وقيتىنىمىن. وندا جازدىق دەمالىستا ٴبىر جىلدا ٴبىر اق رەت ۇيگە دەمالىسقا قايتالاتىنبىز. تاياۋدا تارباعاتاي ايماعىنىڭ 3 كەزەكتى اقىندار ايتىسى ۇلۋجان جايلاۋىندا وتەتىنەن شەشەمنىڭ جازعان حاتىنان حابار تاۋىپ، ٴتىپتى دە تەز جەتۋگە دەلەبەم قوزدى. ٴبىر ٴتاۋىرى وسى تۇستا حوتان ايماقتىق اۋا رايى مەكەمەسىندە ىستەيتىن ينجەنەر شاۋەشەكتىك ٴوز تۋعان اعامداي بولىپ كەتكەن رامازان ايتىكەن ۇلى اعا تاڭەرتەڭ مەنى ىزدەپ مەكتەپكە كەلىپتى، ول كىسى:

    -سەن ەمتيحانىڭدى بەرىپ بولساڭ، ەرتەڭ ٴبىزدىڭ مەكەمەمىزدەن ۇرىمجىگە توتە جۇرەتىن ماشيناعا سالىپ جىبەرەيىن،-دەيدى.

    مەن قۋانىپ كەتتىم دە، جاۋاپتى مۇعالىمىمنان رۇحسات الىپ، قالعان ەكى ساباقتان كاسىپتىك مۇعالىمدەرىمە اۋىزشا ەمتيقان تاپسىرىپ بولىپ، كەشكە رامازان اعانىڭ وتباسىندا قونىپ تاڭەرتەڭ ەرتە قارا ماشينانىڭ كابەنكەسىنە وتىرىپ، جەر اپشىسىن قۋىرىپ زۋلاي جونەلدىك. ٴسويتىپ، حوتاننان ۇرىمجىگە اۆتوبوز 8 كۇن جۇرەتىن جولدى، جول سەرىگىم تۇندە ازعانا كوز شىرىمىن الىپ، 3 كۇن دەگەندە قاس قارايا ۇرىمجىگە جەتىپ ۇلگىردى. سولايشا، جولىم بولىپ، اقىندار ايتىسىنان ٴبىر كۇن بۇرىن ەرەنتاۋ باۋرايىنا دا جەتتىم. وندا ٴبىزدىڭ ٴۇي ۇلۋجاننىڭ «كوكشۇڭقىر» جايلاۋىندا وتىراتىن. بۇل جەردە اڭگىمە كوبىندە جامالقانعا قاتىستى بولعاندىقتان، جامالقان وتباسىمەن قارىم-قاتىناسىمىز تۋراسىندا ايتا كەتۋدى ارتىق كورمەدىم. مەنىڭ شەشەم ابىكەن ٴماجىتاي قىزى كەزىندە 7-كلاسقا دەيىن وقىعان ەرەنقابىرعاداعى ايگىلى ٴماجىتاي بايدىڭ قىزى. كوكىرەگى اشىق كوڭىلى وياۋ انام 30 دان استام قيسانى جاتقا ايتاتىن قيساگەر، حالىق اۋىز ادەبيەتىنەن مەيلىنشە سۋسىنداعان تانىمالى سول تۇستىڭ ايتىس اقىنى ٴارى جازبا اقىنى ەدى، مۇنىڭ الدىندا تارباعاتايدىڭ ەكى رەت وتكىزىلگەن اقىندار ايتىسىندا انام ابىكەن جامالقان قاراباتىر قىزىمەن ابىسىندى-اجىلى بولىپ تانىسىپ تا ۇلگىرگەن ەكەن. ال ەندى ٴبىر جاعىنان جامالقاننىڭ كۇيەۋى سەمباي مەن مەنىڭ اكەم بوقان مەركىت ىشىندە شاعىردىڭ ٴتورتىنشى اتادان تارايتىن اردابايدىڭ ۇرپاقتارىمىز. اۋمالى-توكپەلى جىلداردا «بالاپان باسىنا، تۇرىمتاي تۇسىنا» كەتكەن جىلداردا سەمبايدىڭ اكەسى كوكوز مايلى-جايىردا قالعاندا، ٴبىزدىڭ قۇنانباي اۋلەتتەرى كوشتىڭ بەتىن ەرەنقابىرعاعا تىرەپتى. سونىمەن ٴتۇرلى مازا بەرمەيتىن ساياسي ناۋقاندار كەيىنگى ۇرپاقتارىنىڭ اسىل ٴجۇزدى بەت كورىسۋىنە وراي بەرمەي، ارادا وتىز جىلداي ارالاسالماي جاتتا بولىپ كەتكەمىز، اقىندار ايتىس تاراعان كۇنى اكە-شەشەم جامالقان قاراباتىر قىزى، سەرىك قاپشىقپاي ۇلى، جۇماعالي قۇيقاباي ۇلى، بەردىقان اباي ۇلى، ىرىمقان ايدارقان ۇلى، قايىنجامال قاتارلى اقىنداردى قوناققا شاقىرعان ەدى، مەن سول كۇنى تۇستەن كەيىن قوناقتاردى باستاپ كوكشۇڭقىرداعى التى قاناتتى اق وردامىزعا باستاپ كەلدىم. سول كۇنى جامالقان بىردە جۇماعالي قۇيقابايمەن بىردە بەردىقان ابايمەن ايتىسىپ، جازدىڭ قىسقا تاڭى دا راۋانداپ اتتى، سولايشا، مۇيىزى قاراعايداي ايگىلى اقىنداردىڭ ٴبىزدىڭ وتباسىمىزدا بولعان، ىلۋدە ٴبىر كەزىگە بەرمەيتىن ٴبىر كۇنى، كوزايىم ساتتەرى مەنىڭ ماڭگى ەسىمدە قالدى دا، سول كۇنگى كورىنىستەر كۇنى بۇگىن كوز الدىمنان كەتپەيدى.

    مەن 1983-جىلى حوتان جوعارى پەداگوگيكا ينيستيۋتى ادەبيەت فاكۇلتوتىن ٴبىتىرىپ، تارباعاتاي ايماقتىق 2-ورتا مەكتەپكە قىزىمەتكە ٴبولىندىم. ارادا ٴبىر جىل وتكەننەن كەيىن «شينجياڭ گازەتى»ىنە قىزىمەت قاجەتىمەن الماسىپ كەلىپ، ٴبىر مەزگىل گازەتتە قىزىمەت ىستەگەننەن كەيىن ارناۋلى شاۋەشەك قالاسىندا تۇراقتاپ تۇرىپ، كوبىندە تارباعاتايدا تىلشىلىك قىزمەتىمەن شۇعىلداندىم. وسى جىلداردا ٴبىزدىڭ تۋىستىق جاقىندىعىمىز توننىڭ ىشكى باۋىنداي جالعاسىپ، كەيىنگى باۋىر، قارىنداستارىمىز بىرىمەن ٴبىرى تانىسىپ، قارىم-قاتىناسىمىز بارعان سايىن قويۋلاي ٴتۇستى. وسى تۇستاردا اعامىز سەنباي ناۋقاسقا شالدىقتى. سول جىلى ۇستازىم وجان قىزىرقان ۇلى ەكەۋمىز ٴدوربىلجىن اۋدانىنا تىلشىلىكپەن بارعانىمىزدا، سول كەزدەگى ٴدوربىلجىن اۋدانىنىڭ اكىمى ورازموللا وجان قىزىرقان ۇلى، زاداقان مىڭباي ۇلى، دۇيسەنباي شاۋەن ۇلى تورتەۋىمىزدى ەرتىپ سەمباي اعادان ارنايى حال سۇراي بارىپ، كەشكە جامالقاندى بىزبەن ٴوز ۇيىندە قوناق بولۋعا ۇسىنىس ەتتى. حالقىنىڭ ٴتول مۇددەسى، قاراشا قاۋىمنىڭ تۇرمىسىن جاقسارتۋ ٴۇشىن جار قۇلاعى جاستىققا تيمەي پارتيا مەن ۇكىمەتكە نەگىزگى ساتىدا، اۋىل باستىعى بولىپ تۇرعان كەزىنەن باستاپ ولشەۋسىز ۇلەس قوسقان اكىمنىڭ يىر-قيىر ازاپتى ٴومىر جولىن، اسىل قاسيەت يەسىنىڭ ىزگى ىستەرىنىڭ ٴجىپ ۇشىنان سول كۇنگى قوناقتاردىڭ اڭگىمەسىنەن تالاي ىستەردى تۇيگەن ەدىم. سول كۇنگى كول-كوسىر اسقا تولى اق داستارقان باسىندا قوناقتاردىڭ قىزىقتى دا قىزۋ مەرەيلى اڭگىمەلەرى، ەمىلدىڭ ەركە قىزى، جاعامىزدىڭ قۇندىزى، اقىنداردىڭ ىشىندە جۇلدىزى بولەك جارالعان جامالقان قاراباتىر قىزىنىڭ ٴازىل-شىنى ارلاس سۋىرىپ سالىپ، شەتىمىزدەن ولەڭگە قوسقان سول كۇنگى ٴان داۋىسى قۇلاعىمدا ٴالى دە قوڭىراۋلاپ تۇرعانداي كۇي كەشەمىن.

    اينالدىرعان اۋرۋ اقىرى سەمباي اعامىزدى 1989-جىلى 4-ايدىڭ ٴبىرى كۇنى باقيعا اتتاندى. وسىدان ٴۇش اي وتكەندە «شينجياڭ گازەت»ىنىڭ ٴتورت تىلدەگى تىلشىلەر جيىنى ٴدوربىلجىن اۋدانىندا اشىلدى. «شينجياڭ گازەتى»نىڭ مەڭگەرۋشىسى قايروللا بايانباي ۇلى ماعان ەرتەسى تۇسكى ۋاقىتتا جامالقان وتباسىنا بارىپ كوڭىل ايتاتىندىعىن، الدىن الا جامالقانعا حاباردار ەتۋىمدى تاپسىردى. مەن سول كۇنى-اق جامالقاندى حاباردار ەتتىم. ەرتەسى تۇستە قايروللا بايانباي ۇلى، سارتابان ٴتىلشى، اقىن تۇرسىن جولىمبەت قىزى، لاقاي ٴالىمقان ۇلى، قۇسىمان راحىمەت ۇلى، مۇسايىپ احىمەتجان ۇلى، ماننان سادىق ۇلى، ەرلان قاتارلى ٴبىر توپ ٴتىلشى، اقىن، جازۋشىلاردى باستاپ جامالقان وتباسىنا ەرتىپ كەلدىم. ٴبىز ەسىكتەن كىرگەندە، باسىىنا قارا جامىلىپ وتىرعان جامالقان داۋىس شىعارىپ كورىس ايتا باستادى. جامالقاننىڭ كورىسكە قوسىپ سەنباي اعانىڭ ٴتىرى كۇنىندەگى كىسىلىگى مەن كىشىلىگىن، اسقان ادامگەرشىلىگىن كورىسكە قوسىپ، ارۋاعىن اۋناتقانداي جوقتاۋ جىرلارى ساي سۇيەگىڭدى سىرقىراتادى. وسىلايشا جاقاڭنىڭ جوقتاۋ جىرلارى سوزىلىپ باراجاتقان وسى تۇستا جامالقانعا مۇسايىپ احمەتجان ۇلى توقتاۋ ايتىپ سابىرعا شاقىردى. جامالقاندا كورىسىن اياقتاتىپ توقتاپ قالدى. وسىدان سوڭ، قايروللا باستاعان تىلشىلەر جامالقانمەن ٴبىر-بىرلەپ قول الىسىپ، كوڭىل ايتىپ، ەسەندەسىپ جاتتى.

    مەن تارباعاتايدا تىلشىلىك قىزىمەتىندە بولعان جىلداردا الامان اقىندار ايتىسىندا، مادەنيەت ساياحات مالشىلار اپتالىعىندا، اقىن، جازۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق عىلمي تالقى جينالىستارىنا ۇنەمى قاتىناسىپ تۇرۋ ورايىندا جامالقان مەن دە قويۋ شىعارماشىلىق قاتىناستا بولىپ تۇردىم.

    2005-جىلى سەمىز كۇزدىڭ بۇيىرى شىعىپ، اق تۇيەنىڭ قارنى جارىلعان 25-قاراشادا جامالقانىڭ شىعارماشىلىق عىلمي تالقى جينالىسى ٴدوربىلجىن اۋدانىندا وتكىزىلەتىن بولدى. وتە-موتە، جامالقان قاراباتىر قىزىنىڭ جىر تويى، مەرەي تويى بولادى ەكەن دەپ ەل ەلەگىزىپ، جۇرت جەلپىنگەلى قاشان؟ باقسىنىڭ جىنىنداي اقىن بىتكەن شاراپاتتى شابىتىن شاقىرىپ، سىندارلى سىنشى، زەردەلى زەرتتەرمەن وي تولعاۋمەن ابىگەر بولىپ، ۇيقىسى قاشقالى قاشان؟

جەر وراتاعا بۇل كۇندە كەلگەن جاسىم،
اسپاسا تومەن ەمەس ەردەن باسىم.
شىققاندا مەنىڭ داۋسىم اۋرۋ تۇگىل،
كوتەرەر ولگەن اقىن كوردەن باسىن،-دەپ قۇدى ٴوزى ايتقانداي قۇلپىرعان قۇلىستايداي قۇتتى مەكەننىڭ ماي شاربىلى مەرەيلى كۇنى دە كەلىپ، كەرىم ورقاشاردىڭ بالاۋسالى باۋرايىنا كۇن ىلگەرى مەندە جەتتىم. كوركەم ٴسوزدى كومەيدە كولكىتىپ، كوكەيدە تولقىتىپ، وزگەنىڭ مۇڭىنا كوز جاسىن وزىندەي توگەتىن، ولەڭ بولىپ وبەتىن، قارالىققا قىسىلماي قارسى قاراپ قىمسىنباي سوگەتىن، قىلىشتاي تىلىمەن قىرعيداي تونەتىن، شەشىپ سويلەپ، كەسىپ ايتىپ، قىزدىرىپ تا، قىزىقىرىپ تا؟ جىلاتىپ تا، جۇباتىپ تا، كۇلدىرىپ تە، كۇيدىرىپ تە ايتاتىن ادۋىن اقىن تالانتى مەن دارىنىنا ٴداۋىر لەبى وتقا ماي قۇيعانداي «داۋىلداي ورتكە تيگەن ولەڭىمەن» جانىپ وتىراتىن، الپىستان اسسادا ايتىستىڭ ارعىماعىن اقساتپاي، ايىلىن بوساتپاي كەلەجاتقان ادۋىنگەر اقىن «جامالقان قارا باتىر قىزىنىڭ جاسامپازدىق عىلمي تالقى جيىنى» 25-قاراشادا وركەنيەتتىڭ بەسىگى بولعان، وركەندى ەلدىڭ ەسىلى قونعان بەيقۇت مەكەن، بەتەگەلى جەر تارلان تارباعاتايدىڭ ٴدوربىلجىن اۋدانىندا ٴماندى دە ٴساندى بولىپ، دۇيىم جۇرتقا ٴدۇبىرلى تويدىڭ سالتاناتىن دۋمانداتىپ وتكىزدى.

    مەرەي توي قاراعاي باستاۋدان تاسقىنداپ جىر جامىراعان جايىر تاۋىنىڭ داڭقى اسقاق داربىتىسىمەن ٴومىر ەسىگىن اشقان ەمىلدىڭ ەركە تۇلىمى ەركەلەگەن ەكى وتىزدىڭ ەسگىنەن ەنگەننەن كەيىنگى ەل ماراپاتىنان ەسى شىققان اسا مەرەيلى ٴبىر كۇن ەدى.

    سامارجاق اقىننىڭ مەرەي تويىنا سوناۋ قارا تاۋ كوكىلىكتەن، بوعدانىڭ بوكتەرىنەن، التىن التايدان، كوركەم ىلەدەن، ەرەنقابىرعادان كەلگەن ەل اعالارى مەن نە ٴبىر ٴسوز سۇلەيلەرى جينالىپ، ايقارا اشىلعان ىستىق قۇشاقتار ۇزاق-ۇزاق قاۋىشىپ جاتتى.

    اۋەلدەگى ٴداستۇرىمىز بويىنشا اۋداندىق قوناق ۇيدىڭ اۋلاسىندا پەرىشتە پەيىل، دارقان ەلدىڭ اراسىندا كوكقاسقا تاي مەن اق سارباس قويعا باتا سۇراۋدان باستالدى.
جامالقاننىڭ بەرسىن دەپ،
ۇرپاقتارعا دارىنىن،
تويدان شاشۋ تەرۋگە،
مەندە قازىر دايىنمىن.
نارقى بولەك اعالار،
لەبىزىڭنەن تانيىن،
الىپ كەلدىك كوكقاسقا-
تايعا باتا اۋمين،-دەپ اقىن كادىرقان قيزات ۇلى اتاعى الاتاۋداي سۇلتان جانبولاتوۆتان باتا سۇراعاندا، قاشاندا اقىنىن قاستەرلەيتىن جول-جورالعىعا جۇيرىك اعامىز سامارجاق جامالقاننىڭ ايگىلى ارىپتەسى، ونەردەگى ەگىزىنىڭ سىڭارى بىلايشا ايتقاندا، دومبىرانىڭ ەكى ىشەگىنىڭ ٴبىرى ىسپەتتى اق يىق اقىن قۇرمانبەككە جول بەردى.وسى ساتتە جينالعان جۇرت تەڭىز تولقنىنداي تىنا قالدى. قۇراعاڭ از كىدىرىپ بارىپ ارتىنان ۇستىنەن سۋ توگىلمەس جورعاداي جىلىپ، توگىلىپ كەتتى.
الاتاۋدىڭ ايبىنىن بەرسىن،
باسىبايدىڭ بايلىعىن بەرسىن.
التى قۇرلىقتىڭ كەڭدىگىن بەرسىن،
تەرەزەڭنىڭ تەڭدىگىن بەرسىن،
اسەت پەن ٴبىرجاننىڭ سالىمىن بەرسىن،
ىرىسجان مەن سارانىڭ بال ٴۇنىن بەرسىن.
جامالقاننىڭ تويى تويعا ۇلاسىپ،
ٴومىردىڭ ۇزاق جارىعىن كورسىن،
ۇرپاعىنا كەسەك-كەسەك دارىنىن بەرسىن!-دەگەندە كەپتەر قاناتىنداي دۇركىرەي كوتەرىلگەن شاپالاق كەڭ اۋلانى كەرنەپ كەتتى.

    ىلە-شالا تاعى دا ٴبىر اق سارباس قويعا كەشەگى جىراۋ، كومپوزيتۋر اپپاق مايتابان اپامىزدىڭ پەرزەنتى تولەپپەرگەن مەشپەت ۇلىنان باتا الدى. وسىدان سوڭ تويدىڭ تاعى ٴبىر تاماشاسىنا اسىققان جۇرت اۋداندىق پارتكومنىڭ جيىن زالىنا سەڭدەي اعىلدى.

    مىنە بۇل عىلمي تالقى جيىنىنىڭ مىنبەسى ماعرۇىپ پەن ٴماشۇرىققا اتاعى تارالعان، ەجەلگى تاريحتان ٴنار العان، ايتىس الامانىنىڭ مايدانىنا، حالقىمىزدىڭ ماڭدايىنا بىتكەن، تالانتتىڭ تاپتىرمايتىن تامىزدىعى تاڭدايىنا بىتكەن، بارعان جەرىنەن 18 مارتە باس بايگەنى بايلانىپ، 6 رەت ەرەكشە سيلىقتى ەنشىلەپ، وردەن تاعىپ مارتەبەسى وسكەن، شالقىعان شابىتتىڭ شارىقتاۋىندا قانجارداي وتكىر تىلىمەن، وزىق ويلى، العىر اقىن مارقاسقا جىراۋلاردىڭ جالعاسى، مارجان جىردىڭ مۇراگەرى، بولاشاق بولار اقىننىڭ بۇيداگەرى، ايتىس ارىسىنىڭ قۇلاگەرى ىسپەتتى وتكىر ٴتىلدىڭ داراسى، الاشتىڭ بالاسى، وسەر ۇرپاقتىڭ اناسى، زامانىمىزدىڭ ساراسى، جارتى عاسىرعا جاقىن جىر مايدانىندا جورتقان، جاق بىتكەننىڭ جانبوزى-جامالقان قاراباتىر قىزىنىڭ عۇمىر دارياسىنان جيعان-تەرگەن مۇراعاتىن باعالاپ، باعامداۋ تالقى مىنبەسى ەدى.

    ىلعيدا كوركەم ٴسوزدىڭ شەبەرلەرى، تولعاقتى ويدىڭ ورامدىلارى جينالعان بۇل عىلمي تالقى جيىنىن تارباعاتاي ايماقتىق ادەبيەت-كوركومونەرشىلەر بىرلەستىگىنىڭ ٴتوراعاسى بەلگىلى اقىن، جازۋشى ەلۋباي ٴابىلقاسىم ۇلى باسقاردى. اۋدان اكىمى ازات شاكەي ۇلى داۋىلپاز اقىننىڭ مەرەي تويىنا ارناپ قۇتىقتاۋ ٴسوزىن سويلەگەننەن كەيىن، تارباعاتاي ايماعىنىڭ ۋاليى تىلەبالدى ٴابدىرەشيت ۇلىنىڭ، ىلە قازاق اۆتونوميالى وبىلىسنىڭ باستىعى قىزايجان سەيىلقوجا ۇلىنىڭ ماقالا رەتىندە جازعان قۇتتىقتاۋ حاتتارى ارناۋلى وقىلدى. ٴدوربىلجىن اۋداندىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ابدەش اقىننىڭ ونەر تويىنا ٴتۇرلى سەبەپتەرمەن كەلەالماعان ەل اعالارى اسحات كەرىمباي ۇلى، جانابىل سىماعۇل ۇلى، الپىسباي راحىم ۇلى، جارەكە بەكەش ۇلى، ىلە قازاق اۆتونوميالى وبىلىستىق ايەلدەر بىرلەستىگىنىڭ ٴتورايىمى ٴادييا جانە ىلە قازاق وبىلىستىق پارتكوم مەن ۇكىمەت باسشىلارى، ورتالىق ۇلتتار داشۋەسى قازاق ٴتىل-ادەبيەت فاكۋلتەتى، «شينجياڭ گازەتى» قاتارلى ۇيىمدىق ورىنداردىڭ قىرىق نەشە تەلەگرامماسىن وقىدى. وسىدان سوڭ اۆتونوميالى رايوندىق ادەبيەت-كوركومونەرشىلەر بىرلەستىگىنىڭ ورىنباسار ٴتوراعاسى ٴشامىس قۇمار ۇلى، جازۋشى، عالىم سۇلتان جانبولاتوۆ، اقىن، جازۋشى، سان ونەردىڭ ساڭلاعى ٴماۋلىتقان ٴابىلعازى ۇلى، اقىن، جازۋشى، قاسىمقان ۋاتقان ۇلى، اقىن، جازۋشى، سىندارلى سىنشى اسان ابەۋ ۇلى، جازۋشى قابدەش جانابىل ۇلى قاتارلى قالامگەرلەر بىرىنەن كەيىن ٴبىرى اقىنعا ارنالعان عىلمي ماقالالارىن وقىدى. اقىننىڭ ٴار قىرىنا ٴۇڭىلىپ، شۇلەن ويلارىنىڭ تەڭىزدەي تەرەڭىنە بويلاعان ٴسوز سۇلەيلەرى مەن اقىننىڭ ايتىس ونەرىندەگى وزگەشەلىگى، شەبەرلىگى، ۇتقىرلىعى، ۇشقىرلىعى داڭقايىر دارالىعى، ٴتىپتى اقىن، جازۋشىلاردىڭ، كوركومونەرشىلەردىڭ، كومپوزيتورلاردىڭ، ونەر يەلەرىنىڭ مەرەي تويىنا ارنالعان ارناۋ ولەڭدەرى مەن جوقتاۋ جىرلارىنىڭ ەرەكشەلىگى، تەرمەلەرىنىڭ تەرەڭدىگى، كومەديالارىنىڭ تارتىمدىلىعىنا دەيىن ٴار تاقىرىپتا ٴار قىرىنان باعا بەرىپ، ٴوز شىعار بيىگىنە سامعاتىپ جاتتى.

    عىلمي تالقى جيىنىنىڭ قىزا تۇسكەن ٴبىر كەزەگىندە ٴسوز العان قابدەش ٴجانابىل ۇلى: «اقىندار ايتىسى حالقىمىزدىڭ سۇتپەن ٴبىتىپ، سۇيەگىنە سىڭگەن تاريحتىڭ كوزىندەي، ٴومىرىنىڭ وزىندەي وزىق مادەنيەتى، جامالقان وسى وزىق مادەنيەتىمىزدىڭ وسىزامان ەلىمىز قازاعىنداعى ٴبىر تۋار جارىق جۇلدىزى. وسىنداي ٴبىر ٴماندى دە ٴساندى تولىق قاندى مادەنيەتىمىزدىڭ قۇنارلى ارناسى-اقىندار ايتىسىنىڭ تۋى تاعى دا جاقاڭ. جاقاڭ تەرەڭ ويلى سۇڭعىلا اقىن. ونىڭ ٴار قانداي ولەڭىندە پيلوسوپيالىق وي، سيموۆلدىق ٴسوز جاتادى. شىعارمالارى شىمىرلىعىمەن بارشانى وزىنە ٴتانتى ەتەدى. ٴبىز جەكە-جەكە تارتىستاعى ٴازىل-ۇتىستارىنان سىرت، مىنا ٴبىر ولەڭ جولدارىنا كەلسەك؛

ٴبىزدىڭ ەل مەن ەجەلدەن ولەڭ ەگىز،
وسى ونەرمەن وزگەگە تەڭ كەلەمىز.
ٴوز ونەرىن ٴوز ەلىم ٴاز تۇتپاسا،
ۇرپاقتارعا كەيىنگى نە بەرەمىز؟-دەگەن شۋماقتار ازاماتتاردىڭ الدىنا قويىلعان ۇلكەن سۇراۋ، ارمان، ٴۇمىت، بولاشاققا دەگەن جاۋاپكەرلىك ٴبارى-ٴبارىن قامتىعان دەي كەلىپ دارابوز اقىننىڭ ولەڭ جولدارىنداعى كيەلى قۇدىرەتىنە تامسانىپ، ەرەكشەلىگىن ون مازمۇنعا ٴبولىپ، وتكىر ٴتىل شەشەندىگىمەن ون قىرىنان وراعىتىپ تۇيىندەدى.

    دارالىعىن جاراتىلىستىق قاسيەتى سيلاعان جاقاڭ تەك ايتىس اقىنى عانا ەمەس، سىنشى، شەجىرەشى، تۇپتەپ كەلگەندە جازبا اقىن ەكەندىگىنە ونىڭ ارناۋ جىرلارى جاۋاپ بەرەدى. بىرەۋلەر قىرىق جىل قاعاز كەمىرىپ، جازالماي جۇرگەن بالادانى جاقاڭدار توي سايىن سانگە شاشادى. وسى تۇرعىدان ٴسوز العان جۋرناليست، اقىن، جازۋشى ٴماۋلىتقان ٴابىلعازى ۇلى جامالقاننىڭ ارناۋ جىرلارىنا توقتالعان ٴبىر كەزەگىندە قيزات سەيىتقازى ۇلىنىڭ ونەر تويىنا ارنالعان جامالقان قاراباتىر قىزىنىڭ «داۋىلپاز ۇشتى عارىشقا» دەگەن جىرىندا:

تۇرسادا سىڭىسپ ٴار ٴشوپتىڭ باسى بەزىلدەپ،
ٴجاي ادام ٴۇشىن وڭايما ونى سەزىنبەك.
سەن تۋعان كۇن قانشا انا تۋسادا ۇل،
وڭايما تۋۋ ٴتىپتى دىبىس بوپ،
كۇي بوپ،ٴوزىڭ بوپ،-دەيدى. نەتكەن سەزىمتالدىق دەسەڭىزشى! بۇل قاتپارلى تەرەڭ فيلوسوفيالىق ولەڭ جولىنا قۇرىلعان كۇردەلى ولەڭ شۋماعىن ارشىپ كورەيىك:

    «تۇرسادا سىڭسىپ، ٴار ٴشوپتىڭ باسى بەزىلدەپ» دۇرىس، مۋزيكانىڭ شىققان تەگى تابيعات. ٴار جەردىڭ ٴشوبى وزىنشە ىزىڭدايدى. سونان بارىپ مۋزيكانىڭ ۇلتتىق ەرەكشەلىگى قالىپتاسقان. سول ٴۇشىن قيزاتتا ٴشايدايدىڭ جەلىندەگى وشەتىنىڭ اق شيىندەي قازاقشا بەزىلدەيدى. «جاي ادام ٴۇشىن وڭايما ونى سەزىنبەك» دۇرىس، ەلدىڭ ٴبارى كومپوزيتور بولا المايدى. نە ٴۇشىن؟ تابيعاتتىڭ ٴتىلىن ۇعا بەرمەيدى، كىم ۇعادى، كومپوزيتور ۇعادى، قيزات ۇعادى. مىنەكي كوردىڭىزبە قيزاتتى مىڭ سان ادامنان جوعارى اۋليەلىك دارەجەگە قالاي كوتەرگەن؟ قيزات اعامىز ٴۇشىن قۇلاق تۇندىرار قالىڭ ماداقتان وسى جالعىز جول ولەڭنىڭ ماراپاتى مىڭ ارتىق ەكەنىن بولاشاق سيپاتتار-اۋ، ال سوڭعى ەكى جولدا:

    «سەن تۋعان كۇن قانشاما انا تۋسادا ۇل، وڭايما تۋۋ، دىبىس بوپ، كۇي بوپ ٴوزىڭ بوپ»،-دەيدى. فورما جاقتان تاماشا پاراللەليزىم، ياعني، دىبىس پەن كۇيمەن جاڭا تۋعان بالانى قاتارلاستىرا كەيىپتەپ، تەڭەپ، قيزاتتى كۇي، كۇيدى قيزات قىپ جىبەرگەن.

    وسى ەكى جولداعى بەينەلەۋ ٴتاسىلى 19-عاسىرداعى ايگىلى جىراۋ يمانجۇسىپتىڭ (سەگىز سەرىنىڭ) «بار قاتىنى قىپشاقتىڭ ۇل تۋسادا، سوندادا بولا بەرمەس يمانجۇسىپ»-دەيتىن ولەڭ جولدارىمەن جەر استى وزەنىندەي ۇندەسىىپ جاتسادا، ٴبىزدىڭ جىراۋ كەيىپتەۋ، تەڭەۋ، شەندەستىرۋ سىندى ىستىلىستيكالىق شەبەرلىكتەرى ارقىلى قارا دۇرسىندەۋ كەلگەن ۇستازىنان كوش قۇلاش وزىپ كەتكەن. مۇنىڭ ٴوزى جامالقان قارابار قىزىنىڭ ساباقتاستىق جاعىنان بايىرعى جىراۋلاردىڭ مۇراگەرى بولعانىمەن زامانالىق وي، ادەبيەتتىڭ بەينەلەۋ شەبەرلىگى جاعىندا ولاردان الدە قايدا بيىكتەپ، تەرەڭدەپ كەتكەندىگىن كورسەتەدى.

    عىلمي تالقى جيىنىنىڭ سوڭىندا ىلە قازاق اۆتونوميالى وبىلىسىنىڭ ادەبيەت-كوركومونەرشىلەر بىرلەستىگى جامالقانعا «ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسنىڭ ادەبيەت-كوركومونەر ىستەرىن دامىتۋعا جانە گۇلدەندىرۋگە ەسەلى ۇلەس قوسقاندىعىڭىز ءۇشىن» دەگەن داڭىق كۋالىگىن ۇسىنىپ، ۇلكەن سي كورسەتتى، ٴيا جاقا:
جارتى عاسىر جىر ٴۇشىن ابىگەرگە،
جاقاڭ تۇسىپ تانىلدى دارىنى ەلگە.
ازىيانى ارالاپ اتى كەتتى،
ابىرويى اسپانداپ جانى جەردە.-دەمەكشى، ابىرويى اسقاق اقىننىڭ قۇرمەتىنە، جالپى ٴسوز دوداسىنىڭ كيەسىنە باس يگەن ٴۇش بولىمنەن تۇراتىن بۇل كەشتىڭ ەكىنشى كەزەڭى تۇسكى اسپەن قاتار جۇرگىزىلدى. ونەرگە شولدەپ، ونەرگە سۋساعان قالىڭ قاۋىم ەندى اقىنداردىڭ ارناۋ ولەڭدەرىنە قۇلاق ءتۇردى.

ايگىلى اقىن قىدىرقان مۇقاتاي ۇلى:
بولاشاققا كەتپەككە جالعاپ اتىن،
بىرەۋ جازدى جارتاسقا جالعان اتىن.
«قۇس پاتشاسى» ساناپ جۇر تاعى بىرەۋ،
ۇكىس مەن جاپالاق، جارعاناتىن.
ماڭگىلىك دەپ ٴبىر ٴوزىن ايتالادى،
جۇرەگىندە حالقىنىڭ قالعان اقىن.
ماقتاۋسىز-اق تاڭەرتەڭ كۇن شىعادى،
جۇلدىز جانار ماقتاۋسىز تۇن شىراعى،
ماقتاي بەرۋ ونەردىڭ اجىرعىسى.
اتاق-داڭىق وندايدان قىمسىنادى،
تۇسىنگەيسىڭ تاعى دا جاۋاپ كۇتەر،
بار ەكەنىن مەزگىلدىڭ ٴبىر سۇراعى.
ٴجۇز جاسىندا جامبىلدا جايناپ كەتكەن،
تىنىقپاي-اق تىڭ جول اش تىڭسىڭ ٴالى.
بۇل جالعاننان كوشكەنشە اقىنداردىڭ،
مۇمكىن ەمەس جانىنىڭ تىنشىماعى.-دەپ توگىلگەندە، جاڭا عانا ٴبىز سىرتتان كىرە بەرە تابيعات ەكەش تابيعاتتا اقىن جانىنىڭ تەبىرەنىسىنە يىپ كەتكەندەي اق جاۋىنىن سىركىرەتىپ قۇيا بەرگەن ەدى، مىنەكي، ساحنادا دا تولاستاماي «جىر نوسەرى» قۇيىپ تۇر. ارەدىكتە جاقاڭنىڭ ۇزاق جىلدىق ارىپتەسى توكپە جىردىڭ تورەسى اقىن قۇرمانبەككە جاقاڭنىڭ ايتىس ونەرىنىڭ ەرەكشەلىگى جايىندا سۇراۋ قويعانىمدا:

    -جامالقان ويى ورامدى، شەشەن ٴتىلدى، وراعىتىپ بارىپ وماقاستىراتىن وتكىر اقىن. ول بەينە قايسى ٴبىر مايتالمان دويبىشى سەكىلدى ٴۇشىنشى تاسىن الدىن الا جوسپارلاپ وتىرادى دا، سول شىرعاعا قالاي تۇسكەنىمىزدى بىلمەي قالامىز،-دەدى بۇكپەسىز تۇردە.

    «جىر نوسەرىنىڭ» قۇيىپ تۇرعان دۋمانى ۇستىندە، اقىننىڭ شاكىرتتەرى، قالامداس دوستارى ارت-ارتىنان ساحناعا شىعىپ، «ورامال تون بولمايدى جول بولادى» دەگەندەي جاقاڭا وقالى شاپان جاۋىپ، جىردان القا تاعىپ، وزدەرىنىڭ ىستىق ىقىلاستارىن ٴبىلدىرىپ جاتتى.

    ەندىگى كەزەكتە تويدىڭ ٴۇشىنشى كۇن ٴتارتىبى بويىنشا ونەر سۇيەر قاۋىم اۋداندىق حالىق كلوبىنا قاراي اعىلدى. ونەر ولكەسىنىڭ شاتتىق شارباعىندا تەربەلگەندەي مىناۋ قاۋىمنىڭ ونەرگە دەگەن قۇشتارلىعى، سۇيىسپەنشىلىگى ارتىپ باراجاتقانداي، ەندى اقىننىڭ اندەرىن، تەرمەلەرىن ونەر ساپارىنداعى ٴبىر توپ جاس بۋىنداردىڭ ورىنداۋىندا تاماشالادىق. ٴوز بالالارىنان تارتىپ نەمەرەلەرىنە دەيىن وسى كونسەرت كەشىنىڭ ٴبىر تاماشا ارتيستەرىنە اينالعان. وسىلايشا جاقاڭدى وزەك ەتىپ، اۆتونوميالى رايوندىق ادەبيەت-كوركومونەرشىلەر بىرلەستىگى، اۋىز ادەبيەت قوعامى، تارباعاتاي ايماقتىق ادەبيەت-كوركومونەرشىلەر بىرلەستىگى، ٴدوربىلجىن اۋداندىق مادەنيەت دەنە-تاربيە مەكەمەسى باس بولىپ وتكىزگەن بۇل ونەر تويىنىڭ ٴمانى دە ٴسانى دە وزگەشە بولدى. حالىق قازىناسىنىڭ مۇڭىن مۇڭداپ، جوعىن جوقتاپ، «ايتىس» سىندى ۇلتتىق قازىنامىزدى قورعاعان بۇل جينالىس ٴوز عاسىرىمىزدىڭ كەلەلى ىستەرىنىڭ ٴبىرى دەپ تۇيىندەۋگە بولادى.

    ٴيا، جامالقان لەبىزى ۇلتىمىزدىڭ سان عاسىر ساناسىندا سارناپ بارىپ ساقتالىپ كەلەجاتقانىمەن، سوڭعى سولاقاي شاقتىڭ سوقىر تۋمانى ٴبىر مەزگىل قۇردىمعا جىبەرگەن اسىل مۇرامىز، ٴتىل ونەرىنىڭ ەجەلگىنىڭ جەكپە-جەككە شىققان قاس باتىرىنداي ساحنادا كوزبە-كوز سايىساتىن ايتىس ونەرىمىزدى بىردەن اسقاقتاتا بيىككە سامعاتىپ، كۇللى جەر بەتىندەگى بار قازاقتىڭ تۋى قىلىپ كوتەرىپ وتىرعان كلاسيكالىق ايتىستى ٴبىرجان مەن سارانىڭ ۇنىنە ۇلاستىرىپ، سولار تامىلجىتقان، سولار اسقاقتاتقان قاسيەتتى ٴۇن اياسىنان كورىنىس بەردى. انەكي، سوناندا جامالقان قاراباتىر قىزىنا دەگەن ىستىق قۇرمەتى قار ورمانداي حالقىنىڭ كوكەيىنەن تەرەڭ ورىن الدى.

    وسىدان كەيىنگى 20 جىلدان استام ۋاقىتتا بۇل-بۇل كومەي، جەزتاڭداي اقىننىڭ ٴۇن-لەبىزىن ساۋدىراعان سارى التىن قىلىپ، ساحنامىزدان، راديو-تەلەۆيزيا كانالدارىنان سان رەت ەستىپ، حالقىمىزدىڭ قۇلاق قۇرىشى قاندى.

    
    ٴيا، جامالقان قاراباتىر قىزىنىڭ ارتىندا توم-توم قىرۋار مۇراسى قالدى. قازىر «شينجياڭ جاستار باسپاسى»، «شينجياڭ حالىق باسپاسى»ىندا جامالقاننىڭ «مەزگىل مەرۋەرتتەرى»، «جامالقاننىڭ شەشەندىك سوزدەرى»، «ايتىس اقىندارىنا ايتار ٴسوز»، «قازاقتىڭ ويۋ-ورنەكتەرى»، «مەنىڭ ارىپتەستەرىم» قاتارلى 5 كىتابى باسىلىم كۇتىپ تۇر.

    ٴيا، جاقاڭا اۋرۋ ىلىنگەنىنەدە 3 جىلدان استام ۋاقىت بولعان، مارحۇم جامالقان قاراباتىر قىزىن 2020-جىلدان باستاپ، ايىقپاس اۋرۋ اينالدىرا باستاعان ەدى، وسى تۇستاردا ٴۇنحات تەكشەلەرىندە اقىن، جازۋشىلارىمىزدىڭ جامالقاننىڭ ونەر جولىنا ٴۇڭىلىپ، جازعان شىعارمالارىن، ارناۋ ولەڭدەرىن، تەرمە، اندەرىن جانە ٴوزىنىڭ دە شىعارمالارىن ۇزدىكسىز شىعارىپ تۇردى، ال رايونىمىز كولەمىندەگى «شۇعىلا»، «تارباعاتاي»، «التاي اياسى»، «ىلە ايدىنى»، «قۇمىل القابى»، «شينجياڭ ايەلدەرى» جۋرنالدارىندا جاقاڭ تۇراسىندا جازىلعان ولەڭ، پوەمالار، عىلمي ماقالالار تىنباي جاريالانىپ، اۋرۋ توسەگىندە اجالمەن ارپالىسىپ جاتقان جاقاڭا اۋرۋعا دەگەن قارسىلىق قۋاتىن ارتتىرۋعا شابىت سيلاپ، رۋحاني جاقتان ۇلكەن دەم بەرىپ كەلدى.
 * * *

    شىرت ۇيقىدا جاتقانىمدا، تەلەفونىم شىرىلداي بەزەك قاقتى، ويانا كەلسەم تاڭ راۋانداپ قالعان ەكەن.

    _ۋاي، ٴسىز كىم، نە بولدى؟

    -اعاسى جەڭگەڭىز جامالقان قاراباتىر قىزى قايتىس بولىپ كەتتى، ارتى قايىرلى بولسىن!-دەدى دە قارسى جاق تەلەفوندى جابا سالدى. مەن توبەمنەن بىرەۋ ٴبىر شەلەك سۋ قۇيىپ جىبەرگەندەي تىتىرەپ كەتىمدە، سىلق ەتىپ توسەگىمە وتىرا كەتتىم، وسىدان جارىم ساعات شاماسىندا جۇرۋگە قامدانىپ جاتقانىمدا تاعى دا تەلەفونىم بەزىلدەي جونەلدى.

    -ۋاي ٴسىز كىم؟

    -مەن كومۇنا جانبوزبىن، شاۋەشەككە كەشە كەلگەنمىن، بۇگىن تۇندە جامالقان قاراباتىر قىزى قايتىس بولىپتى.

    -ٴيا، ەستىدىم، وندا قازىر جولعا شىعايىق.

    -ماقۇل، مەنىڭ كولىگىم بار.

    -جارايدى.

    سولايشا. كومۇنا جانبوز ەكەۋىمىز ٴدوربىلجىنگە تارتتىق.

    ٴسويتىپ، دۇنيەگە تىم سيرەك كەلەتىن، ٴوزى ٴبىر قۇبىلىس ىسپەتتى ٴبىر تۋار ٴىرى تۇلعا، ايگىلى اقىن جامالقان قاراباتىر قىزى 2022-جىلى 7-ايدىڭ 2-كۇنى 82 جاسىندا دۇنيەدەن ٴوتتى.

    ٴيا، جامالقان قاراباتىر قىزىنداي ايبوز اقىنعا ارناۋ ولەڭ، جوقتاۋ جىرىن جازباعان اقىن، اقىن با؟

    قايران جەڭگەم

ورقاشار، داربىتى مەن تارباعاتاي،
مۇلگىدى اسپان استىن تۇمان تورلاي.
قازاڭدى ەستىگەندە قايران جەڭگەم،
سەزىندىم ەرەن تاۋىم قۇلاعانداي.

اينالام سۇرلانادى قاراۋىتىپ،
كەتكەندەي التىن كۇنىم ماڭگى باتىپ.
جاڭىلىپ اعىسىنان امال نەشىك،
ەركە ەمىل سار ۋايىمنان قالدى قاتىپ.

ٴبىر جۇلدىز اسپانىنان بارادى اعىپ،
باسىنان باق تايعانداي الىپ بارلىق.
قورقىسم قوبىز كۇيىن تارتقانىندا،
ەرەن تاۋ اۋناپ ٴتۇستى ىڭىرانىپ.

كەتتى ٴۇزىلىپ دومبىرامنىڭ ىشەگى،
ۇلى ادامنىڭ توقتاعانداي جۇرەگى.
بۇل-بۇل ٴۇنى تىنا قالدى كەنەتتەن،
تاڭ بوزىنان سايراپ تۇرعان كۇندەگى.

قۇستار ٴۇنى جەتتى ارەڭ تالىعىپ،
كەلگەنىندە ايدىن كولىن ساعىنىپ.
تولقىندارىن جارتاسقا ۇرىپ ٴبىر تىنباي،
جاتتى الاكول شاپشىپ كوككە بۇرقانىپ.

دۋالى اۋىز، سامار جاق اقىن نەتكەن،
قايران كۇندەر سايرانىن سالىپ وتكەن،
دۇيىم ەلدى قاراتىپ ٴبىر وزىنە،
بايگەدەن كەلدىڭ تالاي اقتان كەرمەن.

بولعان جەڭگەم سيلاسىم سىرلاسىمداي،
ٴار ٴسوزىنىڭ سالماعى قورعاسىنداي.
تاريحقا اتىڭ قالدى ماڭگى وشپەيتىن،
ٴبىر ولەڭىڭ ٴبىر ەلدىڭ مۇراسىنداي.

تيدى تالاي اقىنعا شاراپاتىڭ،
ٴومىردى قاستەرلەيتىن سىرشىل اقىن.
كوز الدىمدا بيىكتەپ باراجاتسىڭ،
شەگى جوق ٴبىر وزىڭە ساعىنىشتىڭ.

شەر باسقان كوڭىلدەرگە داۋا تاپپاي،
مىناۋ جۇرتتا بارادى سابىر قالماي.
ەندى قايتىپ دۇنيەگە كەلمەسپەكەن،
ناعىز اقىن ٴبىر تۋار جامالقانداي.

تىرشىلىكتىڭ ٴار كۇنى مەيرام ەكەن،
كەتكەنىڭبە؟
شىنىڭمەن قايران جەڭگەم.
اقىن ەڭ پاتشا كوڭىل ٴدارياداي،
«سۋ سۇراسا شىركىن-اي ايران بەرگەن».

ماعان قانىق ونەرلى ٴومىر جولىڭ،
كوزىمىز كوردى ولگەنىن شىن اقىننىڭ.
اياقتالعان جوق ٴالى ٴوزىڭ جايلى،
سيۋجەتى جازىپ جاتقان شىعارمامنىڭ....

    كۇللى دۇنيەگە ٴبىر كەلگەن قۇبىلىستاي جامالقان وبرازى ماڭگى جۇرەگىمىزدە جاساي بەرمەك، توپىراعىڭ تورقا، جاتقان جەرىڭ ٴجانناتتا بولسىن جاقا!