اۋدارعان: وماربەك قىزىرقان ۇلى

    وتباسىمىزداعى كونە ۇلگىدەگى كوبەلەك ماكالى تىگىن ماشيناسى، شەشەمنىڭ 50 جىلعا جۋىق ىستەتكەن ارداقتى مۇلكى ەدى. بۇل تىگىن ماشينانىڭ سايماندارى كونەرىپ، سىرتقى قورابى توزىپ سىرى كوشكەن بولسادا، 6 دۇركىن قونىس جاڭالاعاندا دا شەشەم ونى تاستاۋعا قيمادى، شەشەم وسى تىگىن ماشيناسىن اكەمنەن كەيىنگى اياۋلىسىنا بالايتىن. بۇل تىگىن ماشينانى ۇلكەن ناعاشى جەزدەم 1972-جىلى جازدا ۋلۇڭ اۋدانىنان 125 يۋانعا ساتىپ الىپ نەمەرە كۇيەۋ بالاسى ەكەۋى 10 نەشە شاقىرىم تاۋ جولىندا كەزەكتەسىپ كوتەرىپ ٴبىزدىڭ ۇيگە جەتكىزىپ بەرگەن ەدى؛ شەشەم بۇل اقشانى ۇشكە ٴبولىپ ٴجۇرىپ ارەڭ قايتارىپ بەرگەن بولاتىن. سودان، اكەم شەشەمە چۇڭچيڭنان تىگىنشىلىكتە ارناۋلى ىستەتەتىن ٴبىر قايشى مەن كيىمدى كەسىپ-پىشۋ تىگۋگە قاتىستى قولدانبا كىتاپ اكەلىپ بەردى، سودان باستاپ شەشەم تىگىنشىلىكتى وزدىگىنەن ۇيرەنە باستايدى. جارمەنكە اشىلاتىن كۇنددەرى شەشەم شۇيجياڭ قالاشىعىنا بارىپ تىگىنحانالاردى ارالاپ، ولارمەن اڭگىمەلەسە ٴجۇرىپ تىگىنشىلىك ونەرلەرىن جاسىرىن ۇيرەنىپ قايتىپ ٴجۇردى.

    شەشەم تىگىنشىلىككە قاتىستى نەگىزگى ونەردى تەز ارادا يگەرىپ الدى دا ٴوزىنىڭ ىسكەرلىگىمەن بىزگە جەيدە تىگىپ كىيگىزەتىن بولدى. مۇنى بىلگەن كورشىلەرىمىز جىرتىلعان سىم-مەشپەتتەرىن شەشەمە اكەلىپ جاماتىپ الاتىن دا، قارىمجىسىنا ۇيدەگى ەكى دوڭىزعا ٴبىر ارقا كوك ٴشوپ اكەلىپ بەرىپ سول ارقىلى العىستارىن بىلدىرەتىن.

    1984-جىلدىڭ باسىندا وتباسىمىزبەن چۇڭچيڭ قالاسىنا قونىس اۋدارعانعا دەيىنگى ون نەشە جىلدا وسى تىگىن ماشيناسىنىڭ ٴىس تىگۋدەن توقتاعانىن كورمەدىم، شەشەم كەش باتىسىمەن كارەسىن شامنىڭ ٴالسىز جارىعىندا ٴوندىرىس اترەتىمىزدەگى قانشالاعان اۋىلداستىڭ كيىمدەرىن تىگىپ بەردى دەشى، ٴتىپتى بىرنەشە وتباسىنىڭ قىزدارىن ۇزاتارداعى تويلىق كىيىمى مەن جاساۋلارى دا شەشەمنىڭ شەبەر قولىنان شىققان بولاتىن.

    سول كەزدەرى، جاڭا ۇلگىدەگى كىيىمدەر شىعا قالسا، شەشەم ٴبىر كورىپ اق، سونىمەن ۇقساس ۇلگىدەگى كىيىم تىگىپ شىعاتىن، اعايىندى بىرنەشەۋىمىز، اسىرەسە ٴسىڭىلىم ەكەۋىمىز شەشەم تىگىپ بەرگەن ەڭ جاڭا ۇلگىدەگى كىيىمدەردى كيۋشى ەدىك بۇعان مەكتەپتەگى مۇعاليمالاردا قىزىعا قارايتىن.

    ٴبىز ەسەيە كەلە شەشەمنىڭ تىگىپ بەرگەن كىيىمدەرىن ٴجونسال كورىپ كيمەيتىن بولعان سوڭ، ول توسەك جاپقىش، كورپەنىڭ تىسى، تەرەزە پەردەسى، بوستەك، شالعىش، جەڭدىك، ىستىق تورسىقتىڭ قابىن تىگۋ، سىمنىڭ بالاعىن بۇگۋ تەكتەس ىستەرمەن ايلانىساتىن بولدى. كەيىن كەلە نەمەرەلى بولعاندا، ول نەمەرەلەرىنە كىشكەنتاي توسەنىش كورپە، ۇيقى كىيىمدەرىن تىگىپ بەرىپ ٴجۇردى.

    شەشەم جاسى 70 تەن اسقان شاعىندا دا قارتتاردىڭ دوڭەس كوزىلدىرىگىن تاعىپ الىپ، تىگىن ماشيناسىنىڭ الدىندا ونى-مۇنى تىگىپ وتىراتىن. بارا-بارا كورۋ قۋاتى بارعان سايىن السىرەپ كەتكەندىكتەن، بۇل تىگىن ماشيناسى ٴىس تىگۋدەن ٴبىرجولاتا توقتادى.

    مەن زەينەتكە شىققاننان كەيىن شەشەمنەن وسى تىگىن ماشيناسىن ماعان بەرۋىن ىرىقتىلىقپەن ٴوتىندىم، ول ٴوزىنىڭ ارداقتى مۇلكىنە يە بولاتىن ادامنىڭ شىققانىنا قاباعات قۋانىپ، سەرگىپ قالعانداي بولدى، ٴارى ماعان ” سەن ونى ايالاپ ىستەت، ۇنەمى مايلاپ تۇرۋدى ۇمىتپا، الگى ٴبىر تۇتىكشەلى ماي قالبىرى بار ەدى عوي، سونى جوعالتىپ الما؟ قازىر بۇنداي ەبدەيلى نارسە تابىلمايدى “ دەپ قاداعالاپ تاپسىردى.

    وسىلايشا، وتكەن جىلى جازدا مەن شەشەمنىڭ وسى تىگىن ماشيناسىن جايلاۋداعى ۇيىمىزگە اكەلىپ الدىم، سودان بەرى تۇپ-تۋرا ٴبىر جىل وتكەن بولسادا مەن ونى ٴبىر رەتتە ىستەتىپ كورمەدىم، سول كەزدە مەن بۇل تىگىن ماشيناسىن ىستەتەيىن دەپ المادىم، تەك قانا شەشەمدى الاڭسىز ەتۋ ماقساتىندا عانا العام.

    بيىل 5-ايدا مەن حۇڭ مونىڭ تۇرمىستىق اسەمدىك بۇيىمداردى جاساۋ ساباعىنا قاتىناستىم، ول دوستارىنا اسەمدىك بۇيىمداردى، اسىرەسە ٴوز قولىمەن جاساعان بۇيىمداردى ۇسىنۋدى ۇناتاتىن كىسى ەدى. مەن ونىڭ كەزدەمەدەن تىككەن قاعاز ورامال قابىن ەرەكشە ۇناتاتىنمىن. سونىمەن وزىمدە سونداي ٴبىر اسەمدىك بۇيىم تىگۋ ويىنا كەلدىم دە، شەشەمنىڭ تىگىن ماشيناسىن قۇرىپ، ينە-ٴجىبىن ساباقتاپ، باياعىداعى كىشكەنە قىزىل كىتاپشاعا قاراپ وتىرىپ، ٴوزىمنىڭ تۇڭعىش اسەمدىك بۇيىمىمدى تىگۋگە كىرىستىم.

    سول كۇنى تاڭەرتەڭ مەن ٴبىر ساعاتتان استام ۋاقىت جۇمساپ ٴوز قولىممەن تۇڭعىش رەت قاعاز ورامال قابىن تىگىپ شىقتىم، قاراماققا تىگىستەرى قىڭىر-قىيسىق بولسادا، تابىس سەزىمىنە بولەنگەندەي بولدىم. وسى ٴبىر كونەدەن قالعان تىگىن ماشيناسى، شەشەمنىڭ ٴوزى ايتقانىنداي ”ەشقانداي كىناراتى جوق، ىستەتۋگە قولايلى “ بولىپ شىقتى. مەن شاتتانعانىمدى باسا الماي ٴوز قولىمنان شىققان تۇڭعىش قاعاز ورامال قابىن سۋرەتكە تارتىپ دوستار شەڭبەرىنە شىعاارىپ ەدىم، ٴبىر جاقىن دوسىم ”سەنىڭ بۇل تىگىن ماشيناڭ ناعىز اسىلدىڭ ٴوزى ەكەن، ونى قۇنىتتاپ جاقسى ساقتا، استە تاستاۋشى بولما “ دەپ لەبىز قايتارىپتى.
” بالالىق شاقتا ۇشىرىپ وينايتىن قاعاز ۇشاق قولىما قوندى، قايتادان كەلىپ “ دەگەن سول ٴبىر اندە ايتىلعانداي، كوبەلەك ماركالى وسى ٴبىر تىگىن ماشينا شەشەمنىڭ سول جىلدارداعى اسىلى، مەنىڭ بالالىق شاعىمنىڭ ەستەمەسى بولىپ قالا بەردى. (سوڭى)

تارباعاتاي ايماعى ساۋان قالالىق قوعام حاۋىپسىزدىك مەكەمەسى