جوعارى مەكتەپ ەمتيحانى تاياپ قالدى، پسيحيكالىق قىسىمدى قالاي جونگە سالامىز؟

ماماندار بىلاي دەدى: جوعارى مەكتەپ ەمتيحانىندا ەمتيحان بەرۋشىلەر باسقالارعا باعىتتالعان باسەكەنى ازايتۋى، وزىنە كوبىرەك سايىس جاريالاۋى، بولاشاقتاعى ىستەردەن تىم الاڭداپ كەتپەۋى كەرەك. ءىشىنارا كەرەناۋ پسيحيكاسى بار جانە وزىنە سەنبەيتىن وقۋشىلار الدىمەن ءوزىنىڭ تاياۋ مەزگىلدەگى ۇيرەنۋ جاعدايىن رەتتەپ، ءوزىنىڭ جاقسى يگەرگەن پاندەرىنە كوبىرەك نازار اۋدارىپ، سەنىمىن ارتتىرۋى قاجەت. بۇدان سىرت، ەمتيحان بەرۋشىلەر دەنە تاربيە قيمىلدارىنا كوبىرەك قاتىناسىپ، كوڭىلدى بولۋى كەرەك. 

قازىر تولىق ورتا 3-جىلدىعىنداعى وقۋشىلار ءۇشىن العاندا، جوعارى مەكتەپ ەمتيحانىنىڭ شەشۋشى كەزەڭى كەلىپ جەتتى، ءدوپ كەلگەن قىسىم دا بارعان سايىن زورايىپ بارادى. قاتىستى ساندى مالىمەتتەردە كورسەتىلۋىنشە، %75 وقۋشى ەمتيحاننان بۇرىن ساسقالاقتاۋ، ابىرجۋ، مازاسىزدانۋ قاتارلى كوڭىل كۇيدە بولادى ەكەن. ال مۇنداي ناشار كوڭىل كۇي ەمتيحان بەرۋشىلەرگە بەلگىلى دارەجەدە ىقپال جاسايدى.

 

ەمتيحان الدىنداعى ءبىر مەزگىلدە پسيحيكالىق كۇيدى قالاي رەتكە سالىپ، جوعارى مەكتەپ ەمتيحانىن تاماشا ورەدە قارسى الۋ كەرەك؟ جوعارى مەكتەپ ەمتيحانى كەزىندە، توسىن جاعدايعا تاپ بولعاندا، پسيحيكالىق كوڭىل-كۇيدى قالاي ۇستاۋ جاقسى كەرەك؟

 

قىسىم ورتا مەن ەمتيحان بەرۋشىلەردىڭ وزىنەن كەلەدى

جوعارى مەكتەپ ەمتيحانى تاياپ قالدى، مەيلى مەكتەپتىڭ پسيحيكالىق كەڭەس بەرۋ ۇيىندە بولسىن، الدە شيپاحانانىڭ پسيحيكالىق كەڭەس بەرۋ امبۋلاتورياسىندا بولسىن، وقۋشىلار ءار ءتۇرلى «ەمتيحان ۋايىمىن» الا كەلىپ كەڭەس سۇرايدى. سانشي مەديتسينا داشۋەسىنە قاراستى 1-شيپاحانانىڭ تەتە اعا شيپاگەرى لي گايجى بىلاي دەدى: وقۋشىلاردا ەمتيحاننان بۇرىن الاڭداۋشىلىق ەڭ كوپ كەزىگەدى، مۇنداي الاڭداۋشىلىق نەگىزىنەن ءاربىر ادامدا دەرلىك بولادى، تەك دارەجەسى ۇقسامايدى، ماڭىزدىسى، الاڭداۋشىلىقتى ۇيلەسىمدى كولەم ىشىندە تەجەي ءبىلۋ كەرەك.

 

— جوعارى مەكتەپ ەمتيحانى جۇزدەن جۇيرىك، مىڭنان تۇلپار تاڭدايتىن ەمتيحان، ادەتتەگى ەمتيحانعا مۇلدە ۇقسامايدى، قىسىم ەمتيحان بەرۋشىلەردىڭ وزىنەن عانا ەمەس، مەكتەپ، وتباسى قاتارلى ورتادان دا كەلەدى،-دەدى لي گايجى.

 

سانشي مەديتسينا داشۋەسى وقۋشىلار قىزمەت ءبولىمى پسيحيكالىق اقاۋسىزدىق تاربيەسى ورتالىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى يان دانفىڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: تولىق ورتا 3-جىلدىعىندا وقيتىن وقۋشىلاردىڭ قوعامدىق تانىمى پىسىپ، جەتىلۋگە تاياپ قالدى، ەمتيحانعا دايىندالۋ ۋاقىتىنىڭ از قالۋىنا بايلانىستى، ولاردىڭ يدەيالىق قىسىمى مەن پسيحيكالىق جاقتاعى تولقۋى ءبىرشاما كورنەكتى بولىپ، سەنىم تيپى، اداسۋ تيپى جانە ۋاز كەشۋ تيپى سىندى ءۇش ءتۇرلى فورمادا جىكتەلۋ جارىققا شىعادى. سەنىم تيپىندەگى بالالاردىڭ نەگىزى بەرىك، ۇيرەنۋ قابىلەتى كۇشتى، ءار قايسى پاندە دامۋى سالىستىرمالى تۇردە بىركەلكى، ءار رەتكى ەمتيحان ناتيجەسى ورنىقتى، جوعارى مەكتەپ ەمتيحانىنا دەگەن سەنىمى كۇشتى كەلەدى. ال ۋاز كەشۋ تيپىندەگى بالالاردىڭ نەگىزى ءالسىز نەمەسە قانشا قۇلشىنسا دا ناتيجەسى العا شىقپاي، يدەيالىق جاقتان جوعارى مەكتەپكە ەمتيحان بەرۋدەن ءۇمىتىن ۇزگەن قاتە تۇسىنىككە ءتۇسىپ، ناتيجەسى بارعان سايىن ناشارلايدى، ءتىپتى ءوزىن-ءوزى قور سانايدى. اداسۋ تيپىندەگى بالالاردىڭ پسيحيكالىق تولقۋى ءتىپتى دە كورنەكتى بولادى، ونىڭ مىناداي بەينەلەرى بار: يدەيالىق جاقتان ويداعىداي جوعارى مەكتەپكە ءوتۋدى ارماندايدى، ءبىراق نەگىزى بەرىك ەمەس، ۇيرەنۋ ءادىسى عىلمي ەمەس، ناتيجەسى تۇراقسىز بولعانى ءۇشىن، يدەياسى ورنىقسىز كەلەدى. ناتيجە تومەندەگەن كەزدە، ولاردا كەرەناۋ ەموتسيا وڭاي پايدا بولادى، العا باسقان كەزدە جىگەرى تاسقىنداۋ مەن جابىرقاعان كوڭىل كۇي الما كەزەك قايتالانىپ، مازاسىزدانۋ قۇبىلىسى وڭاي تۋىلادى.

 

— قازىرگى كەزەڭدە، ناتيجەسى ورتاشا ەمتيحان بەرۋشىلەردىڭ پسيحيكالىق قىسىمى ەڭ زور بولىپ، وڭاي زيان تارتادى،-دەدى يان دانفىڭ.

 

ناقتىلاپ ايتقاندا، جوعارى مەكتەپ ەمتيحانىنان بۇرىن قانداي پسيحيكالىق ماسەلەلەر وڭاي تۋىلادى؟ يان دانفىڭ بىلاي دەپ تانىستىردى: ەمتيحان كەزىندەگى مازاسىزدىق سولاردىڭ ءبىرى، اتاپ ايتقاندا، اسىققان سايىن ۇيرەنە الماۋ نەمەسە يگەرە الماۋ، بۇل ۇيرەنۋ بارىسىندا ساتسىزدىككە ۇشىراۋ، قوزعاۋشى كۇشى جەتەرسىز بولۋ، كوپ ويلانۋ، تىم از ىستەۋ سياقتى جاقتاردان بەينەلەنەدى.

 

بۇدان سىرت، ەمتيحانعا دايىندالۋ كەزىندە پسيحيكالىق سەبەپتەردەن دەنەسى جايسىزدانىپ، ەستە ساقتاۋ قۋاتى بارعان سايىن ناشارلاپ، ناتيجەسى جوعارىلاماي، ەمتيحان دەسە باسى اينالىپ، كوزى قاراۋىتىپ، «ەمتيحان ناۋقاسىنا» شالدىعادى 

 

يان دانفىڭ بىلاي دەپ ءتۇسىندىردى: ەمتيحان كۇردەلى بەلگىلەرى ۇنەمى كەزدەسەتىن قايتىمدى پسيحيكالىق كەدەرگى، باستىسى، ۇزاق ۋاقىتتىق پسيحيكالىق قاربالاستىقتان پايدا بولادى، كوڭىل كۇيى ورنىقسىز كەلەدى، قاتتى مازاسىزدانۋ، ويلانۋى باياۋ بولۋ، ءوزىنىڭ كوڭىل كۇيى مەن ويىن مەڭگەرۋى قيىن بولۋ، ەمتيحاننان تومەن ءنومىر الىپ قالۋدان قورقۋ، ءتىپتى باسى اۋرۋ، شوك بولۋ، باسى اينالۋ قاتارلى قۇبىلىستار جارىققا شىعادى. يان دانفىڭ تاعى بىلاي دەدى: مۇنداي كۇردەلى بەلگىلەردىڭ جارىققا شىعۋىنداعى باستى سەبەبى، وقۋشىلاردىڭ پسيحيكالىق ساپاسىن جوعارىلاتۋعا تۋرا كەلەدى، جايشىلىقتا تۇرمىسى رەتسىز، ۇيرەنۋ ءادىسى عىلمي ەمەس، سونداي-اق ەمتيحانعا دەگەن ءۇمىتى جوعارى نەمەسە سەنىمى جەتەرسىز بولۋدان تۋىندايدى. 

 

ەمتيحاننان بۇرىن ءوز ابزالدىلىعىنا كوبىرەك نازار اۋدارىپ، سەنىمدى كۇشەيتۋى كەرەك

پسيحولوگيالىق زەرتتەۋلەر مىنانى دالەلدەدى: ۇيرەنۋ قىسىمى مەن ۇيرەنۋ ونىمدىلىگى اراسىندا «توڭكەرىلگەن U» فورمالى قاتىناسى بولادى، اتاپ ايتقاندا، ەمتيحاننان بۇرىن لايىقتى مازاسىزدانۋ جامان ءىس ەمەس، لايىقتى ابىرجۋ ادام دەنەسىنىڭ كومەسكى ەنەرگياسىن قوزدىرىپ، ۇلكەن ميدىڭ جەتكىلىكتى قوزۋىن ساقتاۋعا پايدالى. الايدا مۇنداي الاڭداۋ مەن ابىرجۋ بەلگىلى كولەمنەن اسىپ كەتسە، ساباق پىسىقتاۋ ونىمدىلىگىنە ىقپال جاسايدى.

 

ەندەشە، ەمتيحاننان بۇرىن قايتكەندە ءوزىنىڭ قازىرگى جاعدايى مەن ماسەلەنى دۇرىس ءتۇسىنىپ، دەر كەزىندە ەمتيحان بەرۋگە دەگەن سەنىم پسيحيكاسىن جوعارىلاتىپ، جوعارى مەكتەپ ەمتيحانىن بايىپتىلىقپەن بەرۋىنە بولادى؟

 

حۋبەي ولكەسى ۋحان قالالىق رۋحاني دەنساۋلىق ساقتاۋ ورتالىعىنىڭ (ۋحان قالالىق پسيحولوگيا شيپاحاناسىنىڭ) اعا شيپاگەرى ما جۇن وقۋشىلار كوڭىل كۇي جاعىنداعى تۇيىنشەكتى شەشۋدىڭ دۇرىس جولىن ۇيرەنىپ، وزىنە تۇسكەن قىسىمدى ازايتۋى كەرەك دەگەندى ۇسىنىس ەتتى.

 

ما جۇن بىلاي دەدى: جوعارى مەكتەپ ەمتيحانىندا ەمتيحان بەرۋشىلەر باسقالارعا باعىتتالعان باسەكەنى ازايتۋى، وزىنە كوبىرەك سايىس جاريالاۋى، بولاشاقتاعى ىستەردەن تىم الاڭداپ كەتپەۋى كەرەك. ءىشىنارا كەرەناۋ پسيحيكاسى بار جانە وزىنە سەنبەيتىن وقۋشىلار الدىمەن ءوزىنىڭ تاياۋ مەزگىلدەگى ۇيرەنۋ جاعدايىن رەتتەپ، ءوزىنىڭ جاقسى يگەرگەن پاندەرىنە كوبىرەك نازار اۋدارىپ، سەنىمىن ارتتىرۋى قاجەت. بۇدان سىرت، ەمتيحان بەرۋشىلەر دەنە تاربيە قيمىلدارىنا كوبىرەك قاتىناسىپ، كوڭىلدى بولۋى كەرەك.

 

حىبەي ولكەسى جاڭجياكوۋ قالالىق 1-ورتا مەكتەپتىڭ ەرەكشە دارەجەلى وقىتۋشىسى يوۋ ليزىڭ مىناداي ءۇش ءتۇرلى ۇسىنىستى ورتاعا قويدى. ءبىرىنشى، ءوزىن-ءوزى تۇراقتاندىرۋ كەرەك. ول نىسانانى تىم جوعارى بەلگىلەسە، نىساناعا وڭاي جەتە الماعانى ءۇشىن مازاسىزدانىپ، ەمتيحاندا قابىلەتىنىڭ ساۋلەلەنۋىنە ىقپال جەتەدى، ال نىسانانىڭ تىم تومەن بەلگىلەنۋى كومەسكى كۇشتىڭ ساۋلەلەنۋىنە ىقپال جاسايدى.

 

يوۋ ليزىڭ بىلاي دەدى: ايتالىق، بيىككە سەكىرۋ جارىسىمەن ۇقساس، سەندە تەك 1.7 مەتر بيىكتەن سەكىرىپ ءوتۋ قابىلەتى عانا بار، ءبىراق، سەن ۇنەمى كولدەنەڭ سىرىقتى 1.9 مەتر جەرگە قويساڭ، ارت-ارتىنان ساتسىزدىككە تاپ بولاسىڭ؛ ال سەن كولدەنەڭ سىرىقتى 1.5 مەتر جەرگە قويىپ، ءار جولى وپ-وڭاي سەكىرىپ وتكەنىڭمەن، قابىلەتىڭدى تولىق كورسەتە المايسىڭ. سول ءۇشىن ەلىكتەمەلى ەمتيحان ناتيجەسىنە نەگىزدەلىپ، ءوز ۇيرەنۋ قۋاتىڭا شىندىقتى ءىس جۇزىنەن ىزدەي وتىرىپ باعا بەرىپ، ءوز نىساناڭدى دۇرىس بەلگىلەۋىڭ كەرەك. 

 

ەكىنشى، وزىڭە بەلسەندى پسيحيكالىق يشارات جاساي ءبىل. يوۋ ليزىڭ بىلاي دەپ قارادى: بەلسەندى پسيحيكالىق يشارات ءبىر ءتۇرلى شابىت، ەسكەرتۋ جانە بۇيرىق، ول ساعان نەلەرگە كوڭىل ءبولۋدى، نەلەرگە تالپىنۋدى جانە قالاي ارەكەتتەنۋدى ۇعىندىرادى. بۇدان سىرت، «ەسىكتى جاۋىپ الۋدى»، «ەسەپتەۋدى»، «قيا الۋدى» ۇيرەنىپ الۋ كەرەك.

 

يوۋ ليزىڭ ءتۇسىندىرىپ بىلاي دەدى: «ەسىكتى جاۋىپ الۋ» دەگەنىمىز وقۋشىلاردىڭ «كەشە» جانە «ەرتەڭدى» مىقتى ۇستاۋىن مەڭزەيدى، وسى ەكى قاقپانى مىقتى ۇستاپ، ءاربىر «بۇگىندى» جاقسى يگەرىپ، كەشەگىنى دە، الداعى جوعارى مەكتەپ ەمتيحانىنا دا كوڭىل ءبولۋ كەرەك دەگەن ءسوز. ال ەسەپتەۋدى ۇيرەنۋ دەگەنىمىز ءوزىڭنىڭ دۇرىس ىستەگەن ءىسىڭدى ىستەگەن سايىن سەنىمىڭ ارتا تۇسەدى. ەمتيحانداعى اعاتتىقتارعا دا، قازىرگى شارت-جاعداي مەن ورتاعا دا ارتىقشا كەيىپ كەتپەيتىن بول دەگەن ءسوز. قيا الۋ دەگەنىمىز جوعارى مەكتەپ ەمتيحانى تاياپ قالعان كەزدە «ۇلكەندى يگەرىپ، كىشىنى ەركىنە جىبەرۋدى»، باستى قايشىلىقتى، شەشۋشى ماسەلەنى يگەرۋ دەگەن ءسوز.

 

ءۇشىنشى، دەمالىس ريتىمىن ويداعىداي رەتتەۋ كەرەك. ەڭ سوڭعى شەشۋشى كەزەڭدە، شارشاپ، شالدىعۋ تاكتيكاسىنان باس تارتۋ كەرەك.

 

بۇدان سىرت، سانشي مەديتسينا داشۋەسىنە قاراستى 1-شيپاحانانىڭ جاۋاپتى شيپاگەرى ليۋ پىڭحۇڭ ەمتيحانعا دايىندالعان جانە ەمتيحان بەرگەن كەزدە، ەمتيحان بەرۋشىلەردەن سىرت، اتا-انالاردا ازدى، كوپتى الاڭداۋشىلىق بولاتىندىعىن ەسكەرتتى. وسى بارىستا اتا-انالار بالانىڭ تىرىسشاڭدىعىن مويىنداۋى كەرەك. سونىمەن بىرگە، اتا-انالار الاڭداۋشىلىقتى بالاعا جۇقتىرىپ الماي، بالاعا پسيحيكالىق جاقتان تىرەك بولۋى كەرەك. 

 

ەمتيحان كەزىندە كوڭىل كۇيدى ورنىقتىرۋ كەرەك

جوعارى مەكتەپ ەمتيحانى تولىق ورتا 3-جىلدىعىنداعى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم ورەسى مەن پسيحيكالىق ساپاسىنىڭ جالپىلىق سىناعى. جۇڭگو عىلىم اكادەمياسى پسيحولوگيا زەرتتەۋ ورنىنىڭ پروفەسسورى ۋاڭ جيشىڭ جوعارى مەكتەپ ەمتيحانىنىڭ ساڭلاقتارىن ىزىنە ءتۇسىپ زەرتتەۋ ارقىلى مىنانى بايقاعان: جوعارى مەكتەپ ەمتيحانىندا قابىلەتىنىڭ ساۋلەلەنۋىنە ىقپال جاسايتىن 20 فاكتوردىڭ ىشىندەگى ەڭ ماڭىزدى فاكتور ەمتيحان كەزىندەگى كوڭىل كۇي؛ ەكىنشى، ەمتيحاننان بۇرىنعى كوڭىل كۇي؛ ءۇشىنشى، ۇيرەنۋ ءادىسى؛ ءتورتىنشى، ۇيرەنۋ نەگىزى. سول ءۇشىن، تولىق ورتا 3-جىلدىعىنداعى وقۋشىلاردىڭ ەمتيحاننان بۇرىن، ەمتيحان بارىسىندا پسيحيكالىق كۇيدى رەتتەۋى توتەنشە ماڭىزدى ورىندا تۇرادى.

 

لي گايجى بىلاي دەدى: ەمتيحان كەزىندە وقۋشىلار ەمتيحاننان ءبىر ءتۇن بۇرىن ۇيقىسى قاشادى، ەمتيحاندا ءوزى بىلمەيتىن قيىن ماسەلەلەرگە تاپ بولادى، كەيبىر ساباقتا قابىلەتىن ويداعىداي ساۋلەلەندىرە المايدى، ءتىپتى ەمتيحان مايدانىندا توسىن جاعداي تۋىلىپ، ەمتيحان بەرۋ كوڭىل كۇيىنە ىقپال جاسايدى.

 

وسى ماسەلەلەرگە قالاي دۇرىس مامىلە جاساۋ ءارى پسيحيكالىق قۇرىلىستى ويداعىداي ىستەۋ كەرەك؟ لي گايجى ەمتيحاننان بۇرىن نەمەسە ەمتيحاننان ەكى كۇن بۇرىنعى ۇيقىسىزدىقپەن سالىستىرعاندا، اسىرە ۇيقىسىزدىقتىڭ وقۋشىلاردىڭ رۋحاني كۇيىنە جاسايتىن ىقپالى ءتىپتى دە زور بولىپ، ەمتيحان مايدانىندا قابىلەتى ساۋلەلەنۋىنە ىقپال جاسايتىندىعىن بۇكپەسىز ايتتى.

 

 

ونان قالسا، ەگەر ەمتيحان مايدانىندا كەيبىر توسىن جاعدايلارعا تاپ بولسا، وقۋشىلار الدىمەن تەرەڭ تىنىس الىپ، كوڭىل كۇيىن ورنىقتىرۋى، بەلسەندى كوڭىل كۇي ارقىلى ءوزىن ساباسىنا ءتۇسىرىپ، ونان سوڭ قاتىستى ادامداردان دەر كەزىندە كومەك سۇراۋى كەرەك؛ سونىمەن بىرگە، تانىم جاعىندا وبيەكتيۆ، ۇيلەسىمدى تۇسىنىك جاساۋى كەرەك، بۇل تەك ەمتيحان بەرۋشىنىڭ ءبارى تاپ بولۋى مۇمكىن دەگەن شاعىن قىستىرما عانا، ول ءوزىنىڭ ەمتيحانعا قاتىناسۋى مەن قابىلەتى ساۋلەلەنۋىنە ىقپال جاسامايدى.

 

ەمتيحان بارىسىندا تاپ بولاتىن قيىن ماسەلە، ەمتيحان بارىسىندا وقۋشىلار ۇنەمى كەزدەسەتىن ماسەلە. لي گايجى بىلاي دەدى: ەگەر وسىنداي جاعدايعا تاپ بولعاندا، تەرەڭ تىنىس الۋ، وزىنە ىشتەي يشارات جاساۋ قاتارلى ادىستەر ارقىلى كوڭىل كۇيىن ورنىقتىرۋىنا بولادى، بەلگىلى ءبىر تاقىرىپ، بەلگىلى ءبىر ساباقتىڭ پايدا، زيانىن ءوزىنىڭ بولاشاعىمەن وتە بايلانىستىرىپ كەتۋىنە بولمايدى.

 

— ەمتيحان بەرۋشىلەر ءوزىنىڭ اقىلعا سيىمسىز ويىن دۇرىس تانۋى كەرەك. الاڭداۋشىلىقتى تۋدىراتىن جوعارى مەكتەپ ەمتيحانى سىندى جاعداي ەمەس، قايتا جوعارى مەكتەپ ەمتيحانى جاعدايىنداعى وي سوقتىلىق. مۇنداي اقىلعا سيىمسىز ويدى بايقاعاندا، دەر كەزىندە وزىنە ەسكەرتىپ، اقىلعا سيىمدى وي قالىپتاستىرۋى كەرەك،-دەدى لي گايجى.

 

— مەيلى ەمتيحانعا دايىندالعان، الدە ەمتيحان بەرگەن كەزدە بولسىن، بارىندە ورنىقتى كوڭىل كۇيدى ساقتاپ، پسيحيكالىق جۇكتەن ارىلىپ، ۋايىم-قايعىسىز الدا جولىعاتىن ىستەرگە بەلسەندى تۇردە بەتبە-بەت توتەپ بەرەتىن بولسا، ەمتيحان بەرۋشىلەردىڭ ەڭ سوڭىندا، ءسوز جوق، ومىردەگى ەڭ تاماشا جەمىسكە يە بولاتىنىنا كامىل سەنەمىن،-دەدى يوۋ ليزىڭ.  

 

اۋدارعان: ساعىنبەك رابات ۇلى