ورتا جاستاعىلار مەن قارتتاردىڭ ەلەكتروندى ينفورماتسيا توراپ الدامكوستىگى شىرعاسىنا وڭاي تاپ بولاتىنى ايتپاساق تا بەسەنەدەن بەلگىلى، ال ءاسىلى ءار كۇنى ينتەرنەتتەن قول ۇزە المايتىن جاستاردىڭ ەلەكتروندى ينفورماتسيا توراپ الدامكوستىگىن پارىقتاۋ جانە ودان ساقتانۋ قابىلەتى ءتىپتى دە كۇشتى بولۋى كەرەك ەدى، ءىس جۇزىندە جاعداي مۇنىڭ كەرىسىنشە بولىپ وتىر. حۋبەي ولكەلىك قوعام حاۋىپسىزدىگى مەڭگەرمەسىنىڭ تەكسەرۋ ساندى مالىمەتىندە كورسەتىلۋىنشە، «80-جىلداردىڭ تۇلەگى»، «90-جىلداردىڭ تۇلەگى» بولعان جاستار ەلەكتروندى ينفورماتسيا توراپ الدامكوستىگى شىرعاسىنا ءجيى تاپ بولاتىن ەڭ ۇلكەن قاۋىمعا اينالعان.

جاستار ەلەكتروندى ينفورماتسيا توراپ الدامكوستىگى شىرعاسىنا ءجيى تاپ بولۋدا

حۋبەي ولكەسى شيانتاۋ قالاسىنداعى 27 جاستاعى گۋان مىرزا ۇيىندە ۇيالى تەلەفونىن شۇقىلاپ وتىرعاندا، تۇڭچىڭنىڭ «توراپتا كەزدەسۋ» اتتى ءبىر ينفورماتسيانى كوزى شالىپ قالىپ، جالعانىم ارقىلى «توراپتا كەزدەسۋ» جۇمساق بولشەگىن ءتۇسىرىپ الادى. تىركەلىپ تىزىمدەلگەننەن كەيىن، «قابىلداۋشى» الدىمەن گۋان مىرزادان ەسەپ ءنومىرى ارقىلى ءنومىر جيناپ سيلىق الۋدى تالاپ ەتەدى، سونداي-اق قوسقان اقشاسىن قايتارىپ بەرۋگە ۋادە بەرەدى، سوڭىنان گۋان مىرزانىڭ «مەڭگەرۋدە اعاتتىق جىبەرۋى سەبەپ بولدى» دەگەندى جەلەۋ ەتىپ، وعان باعاسى ۇقساس 10 مىڭ يۋاندىق تاۋاردى، ءسوز جوق، ساتىپ العاننان كەيىن بارىپ ناق اقشاسىن شىعارىپ الۋعا بولاتىنىن ايتادى.

گۋان مىرزا تاۋار ساتىپ العاننان كەيىن، «مەڭگەرۋدە اعاتتىق جىبەرۋدىڭ» اينالىسىنا قايتا ورالادى، گۋان مىرزا ءوزىنىڭ الدانعانىن سەزگەنشە، ءتۇرلى تاسىلمەن الدامكوسكە 80 مىڭ يۋاننان استام اقشا جوتكەپ بەرەدى.

حۋبەي ولكەلىك قوعام حاۋىپسىزدىگى مەڭگەرمەسىنىڭ تەكسەرۋ ساندى مالىمەتىندە كورسەتىلۋىنشە، بيىل 1-ايدان 7-ايعا دەيىن، حۋبەي ولكەسىندەگى ءار دارەجەلى قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگانى قابىلداعان ەلەكتروندى ينفورماتسيا توراپ الدامكوستىگى دەلوسىندا «90-جىلداردىڭ تۇلەگى» الدامشىلىققا ۇشىراعانداردىڭ %29.5 ىن، «80-جىلداردىڭ تۇلەگى» الدامشىلىققا ۇشىراعانداردىڭ %32.3 ىن يەلەپ، ەكەۋىن ءوزارا قوسقاندا ۇستاعان سالىستىرماسى %61.8 كە جەتىپ، ەلەكتروندى ينفورماتسيا توراپ الدامكوستىگىندەگى ەڭ ۇلكەن زيانعا ۇشىراۋشى قاۋىمعا اينالعان.

مۇنىڭ نەگىزىنەن مىناداي ءۇش ءتۇرلى سەبەبى بار

تىلشىلىكتى قابىلداعان حالىق ساقشىسى «جارتى ايلىق كەڭەس» جۋرنالىنىڭ تىلشىسىنە بىلاي دەدى: «80-جىلداردىڭ تۇلەگى» مەن «90-جىلداردىڭ تۇلەگىنىڭ» كوبى تاماشا تاربيە العان، ينتەرنەتكە ارالاسقان ۋاقىتى ءبىرشاما ەرتە، ينفورماتسياعا يە بولۋ ارناسى مول، ەلەكتروندى ينفورماتسيا توراپ الدامكوستىگىنىڭ الداۋ ءتاسىلىن بەلگىلى دارەجەدە بىلەدى. الايدا، دەن قويا جوبالانعان، دارەجەسى ۇزدىكسىز جوعارىلاپ كەلە جاتقان ەلەكتروندى ينفورماتسيا توراپ الدامكوستىگى الدىندا، ولاردىڭ قىراعى بولۋ جانە پارىقتاۋ قابىلەتى ءالى دە كەمشىل بولىپ وتىر.

ءبىر ءبولىم جاستاردىڭ تەز ارادا اقشا تاۋىپ، بايىپ شىعا كەلۋ يدەياسى الدانۋىن كەلتىرىپ شىعارعان. حۋبەي ولكەلىك قوعام حاۋىپسىزدىگى مەڭگەرمەسى الدامكوستىككە قارسى تۇرۋ ورتالىعىنىڭ حالىق ساقشىسى لي كۇن بىلاي دەدى: تاياۋ جىلداردان بەرى، جالعان زاكاز جاساپ پايدا قايتارۋ، جالعان قازىنا باسقارۋ تۇرىندەگى الدامكوستىكتىڭ سالىستىرماسى كورنەكتى جوعارىلادى، الدانىپ زيانعا وتىرعاننىڭ كوبى جاستار. الدانعاننان كەيىن، ءبىر ءبولىم جاستار الدامكوستى تومەن شامالاپ، باعىن سىناپ وزىندىك قۇندى قايتارىپ الماقشى بولادى، ناتيجەدە الدانۋ ىقتيمالدىعى بارعان سايىن ارتا ءتۇسىپ، الدانۋدىڭ قۇيىنا بەلشەسىنەن باتادى.

جەكەلىك ينفورماتسيانىڭ شاشىلۋىن زاڭسىز ەلەمەنتتەر باعىتتامالى تۇردە پايدالانادى. حالىق ساقشىسى «جارتى ايلىق كەڭەس» جۋرنالىنىڭ تىلشىسىنە بىلاي دەدى: جاستار ينتەرنەتكە ءجيى شىعىپ، ۇيالى تەلەفون، كومپيۋتەر سياقتى ەلەكتروندىق ونىمدەردە ينتەرنەتكە شىعۋ ەستەلىگى، سويلەسۋ ەستەلىگى قاتارلى پايدالانۋ ءىزىن قالدىرادى، الدا-جالدا، اعاش ات ۆيرۋسىمەن جۇعىمدالسا، زاڭسىز ەلەمەنتتەر ينتەرنەت پايدالانۋشىنىڭ ۇيالى تەلەفونىنداعى جەكەلىك ينفورماتسياسىن ۇرلاپ الادى. ەلەكتروندى ينفورماتسيا توراپ الدامكوستەرىندە جەكەلەردىڭ ينفورماتسياسىنا نەگىزدەلىپ، باعىتتامالى تۇردە شابۋىل جاساۋ ءسوز ونەرى بار بولىپ، جاستاردىڭ پسيحيكالىق قورعانىس شەبىن ءتىپتى دە وڭاي تالقانداي الادى.

شياۋگان قالالىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسى جاڭاشا قىلمىستى بارلاۋ تارماق اترەتىنىڭ حالىق ساقشىسى ۋاڭ ۋىنبو بىلاي دەدى: ساقشىلار تاياۋدا تەكسەرىپ انىقتاعان ءبىر دەلودا، ەلەكتروندى ينفورماتسيا توراپ الدامكوستىگى قىلمىس كۇماندىسى جەكەلىك ينفورماتسيانى ءتۇسىرىپ الۋ ارقىلى، زيانكەستىككە ۇشىراۋشىنىڭ ءبىر بالا اسىراپ العانىن تۇسپالداپ، قوعام حاۋىپسىزدىگى تاراۋىنىڭ اتىن جامىلىپ ەلەكتروندى ينفورماتسيا توراپ الدامكوستىگى ءسوز ونەرىن ىسكە قوسۋدى باعىتتامالى تۇردە جوبالاپ، ا دەپ اۋىز اشقاندا-اق: سەنىڭ بالا اسىراپ الۋ ءراسمياتىڭ تولىق ەمەس، ساعان ادام ساۋداسىنا شاتىلدى دەگەن كۇمان تاعىلدى،- دەپ زيانعا ۇشىراۋشىنى اياق استىنان قىسپاققا الىپ، زارە قۇتىن ۇشىرعان.

قايتا-قايتا جاڭالانعان الدامشىلىق ءتاسىلى ادامدى ءتىپتى دە الجاستىرادى. الدامكوستىككە قارسى تۇراتىن حالىق ساقشىلارىنىڭ تالداۋىنا قاراعاندا، جالپى حالىقتىڭ الدامكوستىككە قارسى تۇرۋ تانىمىنىڭ كۇشەيۋىنە بايلانىستى، ەلەكتروندى ينفورماتسيا توراپ الدامكوستەرىنىڭ الداپ سوعۋ ءسوز ونەرى دە سان قۇبىلىپ، «جاي شۇيىركەلەسكەن ادام» سياقتى بەينەگە ەنىپ الاتىنىن اڭعارعان، ساقشى جاق كەمىندە ولاردىڭ 7 ءتۇرلى الدامشىلىق ىستەۋ ءسوز ونەرىن بايقاعان. ۋاڭ ۋىنبو بىلاي دەدى: تاياۋ جىلداردان بەرى، ەلەكتروندى ينفورماتسيا توراپ الدامكوستىگى قىلمىسىندا ولشەمدەنۋ، جۇيەلىلەنۋ، تارتىپتەنۋ سىندى جاڭا بەتالىس جارىققا شىعىپ، جاستار قاۋىمىن ەلىكتىرۋ، الجاستىرۋ سيپاتى اناعۇرلىم كۇشەيدى.

پسيحيكا مەن ينفورماتسيا سىندى «ەكى قورعانىس شەبىن» ويداعىداي بەكەمدەۋى كەرەك

حۋبەي ولكەسى جىجياڭ قالالىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسى الدامكوستىككە قارسى تۇرۋ ورتالىعىنىڭ حالىق ساقشىسى جوۋ تاۋ بىلاي دەدى: كوپتەگەن زيانعا ۇشىراۋشىدا پايداكوستىك پيعىلى بار، بىرەۋلەر مۇددەنىڭ ازعىرۋىنا جولىققاندا كوڭىلىندە كۇدىك بولعانىمەن، وزدىگىنەن ءوزىن يلاندىرا قويادى. جاستاردىڭ زاتتىق، رۋحاني قاجەتى جوعارى قارقىنمەن ارتۋدا، شىرعاعا نەمەسە ازعىرۋعا تاپ بولعاندا، اسپاننان ماي شەلپەك جاۋمايتىنىنا، ءسوز جوق، كامىل سەنۋى كەرەك.

حالىق ساقشىسى «جارتى ايلىق كەڭەس» جۋرنالىنىڭ تىلشىسىنە بىلاي دەدى: پسيحيكالىق قورعانىس شەبىن ويداعىداي بەكەمدەۋدەن سىرت، جەكە ينفورماتسيانى ويداعىداي قورعاۋ دا اسا ماڭىزدى. قازىرگى كەزەڭدە، الدامشىلار ەكىنىڭ بىرىندە جالعان توراپ بەكەتىن قۇرۋ، جالعان جالعانىم قالىپتاستىرۋ سياقتى فورمالار ارقىلى «قارماق قاپتىرادى»، مۇنىڭ ىشىندە كوبى توراپتا قۇمار ويناۋ، توراپتا كەزدەسۋ سياقتى بۇركەنىش ات جامىلىپ الادى. زاڭسىز ەلەمەنتتەر توراپ بەكەتىنە اعاش ات ۆيرۋسىن كىرگىزەدى، تەك تىركەلىپ تىزىمگە الدىرسا، ءتىپتى قاراپايىم شولىپ شىقسا بولعانى، ۆيرۋس ەلەكتروندىق جابدىقتارعا ەنگىزىلىپ، جەكەلىك ينفورماتسيانى ۇرلاپ كەتەدى.

تىلشىلىكتى قابىلداعان حالىق ساقشىسى بىلاي دەدى: قات-قابات الدامشىلىق فورماسى الدىندا، قوعام حاۋىپسىزدىگى ورگاندارى توتەپ بەرۋ شارالارىن بار كۇشپەن جوعارىلاتۋدا. «80-جىلداردىڭ تۇلەگى» مەن «90-جىلداردىڭ تۇلەگى» وزىنە تىم سەنىپ كەتۋدەن، بەيعامدىققا سالىنۋدان اۋلاق بولۋى كەرەك، بەيتانىس ادام ورتاعا قويعان توراپتا ەسەپ اۋدارۋ، جالعان زاكاز جاساپ پايدا قايتارۋ سياقتى جاعدايلارعا جولىققاندا ەرەكشە ساق بولۋى قاجەت.

اۋدارعان: ساعىنبەك رابات ۇلى

来源：央视网

翻译：萨恒别克

审稿、制作：古丽美热