بەدەل قورعاۋ- بەرەكە، زەردەلىلىك
جەڭىس قاباش ۇلى
ءسوزدىڭ باسىن اشالاعاندا، بۇل جەردە مەنىڭ ايتپاعىم، ءتالىم- تاربيەدەگى وشاقتىڭ ءۇش سيراعىنداي، ءوزارا ورگانيكالى، ءبىر- بىرىمەن ءوزارا تىعىز قاتىناستاعى وبيەكتىلەر بولعان مۇعالىم، اتا- انا، بالا اراسىنداعى ىقپالداستىق بەدەل جايىندا بولماق.
بۇكپەسىز ويدا، بوتەندىك بولمايدى دەگەندەي، بارىمىز بالالارعا ارنالادى، بارلىعى بالالاردىڭ باعى ءۇشىن، مۇعالىمنىڭ وقۋشى بەدەلىن قورعاۋى، سايىپ كەلگەندە ءوز بەدەلىن قورعاۋى ال اتا- انانىڭ مۇعالىمنىڭ بەدەلىن قورعاۋى- كوزىنىڭ نۇرى، كوڭىلىنىڭ قۋانىشى، تىرلىگىنىڭ ءسانى، ءومىرىنىڭ جالعاسى بولعان بالالارىنىڭ بولاشاعىن ويلاعانى دەسەك بولعانداي.
ءتىپتى، تۇپتەپ ايتقاندا، مۇعالىم، اتا- انا، بالا اراسىنداعى بەرەكە- بىرلىك، سيلاستىق، زيىندىلىق، زەردەلىلىك، شابىت بەرۋ.
مۇعالىم مەن اتا- انانىڭ نىساناسى- بالانى جاقسى تاربيەلەۋ.
مۇعالىم بالا تاربيەسى بارىسىندا، الدىندا جاۋدىراپ وتىرعان كوگەن كوز وقۋشىلارىن، بۇلار بالا- عوي دەپ، ولاردىڭ بەت- بەدەلىنە ءسال قاراۋىنا مۇلدە بولمايدى، ال اتا- انالار ۇستاز ەڭبەگىن شىنايى باعالاپ، ونىڭ مەكتەپتىڭ جۇرەگى ەكەندىگىن، ادام جانىنىڭ يىنجەنەرى ەكەندىگىن جەتە ءتۇسىنىپ، بەت- بەدەلىن قورعاۋى قايتالاپ ايتقاندا، مىندەت، بورىش، زەردەلىلىك، پاراساتتىلىق.
بۇل جونىندە ۇلگى- ونەگە بولارلىق، وي الارلىق كۇش بىرلىكتە جانە مەدەۋ تەكشەلەرىندە جاريالانعان ەكى ماقالانى سيتات رەتىندە وقىپ كورەيىك.
ونىڭ ءبىرى ” مۇعالىمدى قۇرمەتتەگەنىڭىز، بالاڭىزدىڭ بولاشاعىن قۇرمەتتەگەنىڭىز “ دەيتىن اۋدارما ماقالا بۇندا مىنانداي ءبىر اڭگىمە بار:
” ءبىر رەتكى وسىمدىك ساباعىندا ءبىر وقۋشى اتى بەلگىسىز ءبىر وسىمدىكتى كلاسقا الىپ كەلەدى، بيولوگيا مۇعالىمى بۇل وسىمدىكتى اكەسى وسىمدىك عىلىمى دوكتورى اتاعىن العان ءبىر وقۋشىعا بەرىپ ونى اكەسىنە ساراپتاتىپ اكەلۋگە تاپسىرپتى.
اكەسى ءىستىڭ جايىن ۇققان سوڭ بالاسىنا: مۇعالىمدارىڭ بۇل وسىمدىكتىڭ نە ەكەنىن بىلمەي وتىرعانى جوق، قايتا اكەڭدى ءبىر سىناپ كورەيىن دەگەنى- عوي، ەرتەڭ مەكتەپكە بارعان سوڭ، مۇعالىمدارىڭ ايتىپ بەرەتىن بولادى - دەپتى.
ەرتەسى مۇعالىمى راسىندا بۇل وسىىمدىك اتىنىڭ نە ەكەنىن بالالارعا ايتىپ بەرپتى.
ءىس جۇزىندە سول كۇنى كەشتە بالانىڭ اكەسى مۇعالىمعا تەلەفون سوعىپ وسىمدىك اتىنىڭ نە ەكەنىن ايتىپ بەرگەن ەكەن. ءارى مۇعالىمعا ءوز اۋزىمەن بالالارعا ايتىپ بەرۋىن تاپسىرپتى.
بۇل اكە راسىندادا زەردەلى ەكەن، ول مۇعالىمنىڭ بالالار كوڭىلىندەگى بەدەلىن قورعاپ قالدى، ونىڭ ۇستىنە بولاي ىستەۋ بالالاردىڭ بۇدان بىلايعى ۇيرەنۋىنە دە پايدالى ەدى. “
ال ەندى ءبىرى ” وقۋشىنىڭ ايبىن جاۋىپ، اسەر قالتىرعان ۇستاز “ دەيتىن اۋدارما ماقالا، بۇندا:
” ءبىر ۇلكەن توي ءمۇراسىمى بولىپ، كوپ ادام جىينالىپتى.
باستاۋىش مەكتەپتە ءوزىن وقىتقان مۇعالىمدى الىستان كورگەن ءبىر ازامات، مۇعالىمىنىڭ قاسىنا بارىپ، ەرەكشە ىلتىيپاتپەن سالەم بەرىپ، ۇستاز مەنى تانىدىڭىز با؟ دەپتى.
- ۇستازى، جوق، تاني المادىم دەپتى.
- ۇستاز قالايشا تانىمادىڭىز؟ مەن كلاستا بالالاردىڭ بىرەۋىنىڭ ساعاتىن ۇرلاپ الىپ، ساعات يەسى بالا جىلاپ تۇرىپ، سىزگە ايتقاننان كەيىن، ءسىز بالالاردىڭ قالتاسىن اقتاراتىنىدىعىڭىزدى ايتىپ بارلىعىمىزدى ورنىمىزدان تۇرۋعا بۇيىرعان ەدىڭىز.
مەن سول كەزدە ساباقتاستار مەن وقىتۋشىلار اراسىندا ۇياتتى بولىپ، ءومىر بويى ۇرى اتانىپ، ماسقارا بولىپ، باس كوتەرە المايتىن بولدىم- اۋ، دەپ قاتتى ازاپتانعان ەدىم.
ءسىز ءبىزدى تامعا قاراتىپ، كوزىمىزدى جۇمدىرىپ، ءبىر- بىردەن قالتامىزدى اقتاردىڭىز، شىرەت ماعان كەلگەندە قالتامداعى ساعاتتى الىپ، مەنەن كەيىنگى وقۋشىلاردىڭ قالتاسىن جالعاستى اقتارا بەردىڭىز.
سودان بارلىعىمىزدى ورنىمىزعا وتىرۋعا بۇيرىق بەردىڭىز جانە ۇرىنىڭ كىم ەكەندىگىن ايتپاستان ساعاتتىڭ تابىلعاندىعىن جاريالاپ، يەسىنە تابىس ەتتىڭىز. مەنىڭ جۇرەگىم قورقىنىشتان جارىلۋعا ءداس قالدى.
الايدا، ءسىز مەنى جانە ساعات تۋرالى اڭگىمەنى ساباقتاستارىم مەن مۇعالىمدارىمنىڭ ەشبىرىنە ايتپاي جۇمىستى ءبىتىردىڭىز.
- ەندى تانىدىڭىز با؟ ەسىڭىزگە كەلدى مە؟
- ۇستاز جوق دەدى.
- ۇستاز نەگە ەسىڭىزگە تۇسپەي تۇرمىن، مەن دەگەن ساعات ۇرلاعان وقۋشىڭىز تۇرسام؟
سول كەزدە ۇستازى بىلاي دەپ جاۋاپ بەرەدى: - مەن سەنى راس ەسىمە تۇسىرە المادىم. سول كەزدە مەن سەندەردىڭ بارلىقتارىڭنىڭ قالتالارىڭدى اقتارعان ۋاقىتتا ەكى كوزىمدى تاڭىپ العان ەدىم.
مەن سەندەرگە تۋىسقاندار مەن باسقالاردىڭ ايىبىن كورمەڭدەر، كورىپ قالساڭدار جاسىرىڭدار- دەپ تاربيە بەرە وتىرىپ، ءوزىم وعان امال قىلماسام بولمايدى عوي.- دەگەن ەكەن “
بۇل ەكى ماقالانىڭ الدىنعىسىندا اتا- انانىڭ مۇعالىم بەدەلىن قورعاعانى ال سوڭعىسىندا مۇعالىمنىڭ وقۋشى بەدەلىن قورعاعانى شەبەرلىكپەن ۇنامدى اڭگىمەلەنگەن.
وسى ورايمەن تاعى ءبىر رەت قايتالاي ايتارىمىز، تاعى ءبىر رەت قايتالاي دارىپتەيتىنىمىز مۇعالىمنىڭ وقۋشىنىڭ؛ اتا- انانىڭ مۇعالىمنىڭ بەدەلىن قورعاۋى- بالالاردىڭ جان- جاقتىلى تاربيەلەنۋى ءۇشىن، سول سەبەپتەن مۇعالىم جانە اتا- انا سىندى تاربيەنىڭ ماڭىزدى ەكى جەتەكشى جاعىنىڭ مىندەتى، بورىشى ءارى وسىلاي ويلاۋ، وسىلاي ىستەۋ ولاردىڭ زەردەلىلىگى، پاراساتىلىعى بولماق.
