جاز ماۋسىمى قاۋىن-قاربىزدىڭ كوپتەپ شىعاتىن مەزگىلى بولىپ، شىلىڭگىر ىستىق جاز كۇندەرى كوپتەگەن ادامدار سۋ قۇرامى مول، ءدامى ءتىل ۇيىرەتىن قاربىز جەۋدى ۇناتادى الايدا قاربىز جازدا عانا شىعاتىن جەمىس بولعاندىقتان، ونى جەۋدىڭ پايدالى جاعى بولۋمەن بىرگە زيانى دا بار، سوندىقتان قاربىزدى دۇرىس تۇتىنىپ، دەنە اقاۋسىزدىعىنا زيان جەتكىزۋىنەن ساقتانعان ءجون.

    جازدا قاربىز جەۋدىڭ پايداسى

 
    1 . ىستىقتى قايتارىپ،ءشولدى باسادى

    جاز كۇندەرى لايىقتى مولشەردە قاربىز جەپ تۇرعان ءجون، ۇيتكەنى قاربىزدىڭ سۋ قۇرامى اسا مول بولاتىندىقتان، دەنەدەگى سۋدى تولىقتاپ، ىستىقتى قايتارىپ، ءشولدى باسۋ رولىن وينايدى

    2. بۇيرەك قابىنۋدىڭ الدىن الادى

    بۇيرەك قابىنۋ ناۋقاسىنا شالدىققاندار لايىقتى مولشەردە قاربىز جەپ تۇرعانى ءجون، ۇيتكەنى قاربىزدا بەلگىلى مولشەردە تۇز قۇرامى بولاتىندىقتان، نەسەپتى ايداپ، بۇيرەك قابىنۋىنىڭ الدىن الادى. قاربىزدىڭ قۇرامىنداعى پروتەزا (بەلوكتى زاتتى اجىراتاتىن فەرمەنت) دەنەدەگى بەلوكتىڭ وڭاي ەرىمەيتىن بەلوكقا ايلانۋىن تەزدەتىپ، حورەكتىكتى تولىقتاپ، بۇيرەك قابىنۋدىڭ الدىن الادى.

    3. قارتايۋدى باسەڭدەتەدى

    قاربىزدىڭ سۋ قۇرامى اسا مول بولاتىندىقتان، لايىقتى مولشەردە جەپ تۇرسا، قاربىز شىرىنى دەنەگە ءسىمىرىلىپ، دەنەدەگى سۋ قۇرامىن تولىقتاپ؛ تەرىنى مايدالاپ، سەرپىمدىلىگىن ارتتىرىپ، جاساڭعىراتادى.

    4. يىممۋنيتتيك (اۋرۋعا قارسىلىق) قۋاتتى ارتتىرادى

    يىممۋنيتتيك قۋاتى ءالسىز ادامدار جاز كۇندەرى قاربىزدى لايىعىندا جەپ تۇرسا، قاربىزدىڭ قۇرامىنداعى توتىعۋعا قارسى رولى اسا كۇشتى بولعان قىزاناق فەرمەنتى سىندى توتىقتاندىرعىش زات يىممۇنىيتتيىك جۇيەنىڭ اقاۋسىزدىعىن ساقتايدى.

    قاربىزدى كوپ جەۋدىڭ زيانى

    1 . وكپە مەن اسقازاندى زاقىمدايدى

    قاربىز سۋىقتىق جەمەكتىككە جاتادى؛ سونىمەن بىرگە جاز كۇندەرى كوپتەگەن ادامدار قاربىزدى ءتىلىپ توڭازىتقىشقا سالىپ قويىپ مۇزداتىپ جەۋدى ۇناتادى. مۇزداتىلعان قاربىزدى كوپ جەگەندە، وكپە مەن اسقازاندى سۋىق الىپ، تىتىركەندىرىپ، زاقىمدايدى؛ وسىلايشا، اس قورتۋ جۇيەسىنىڭ اقاۋسىزدىعىنا نۇقسان جەتكىزەدى.

    2 . قانداعى قانت قۇرامىن ارتتىرىپ جىبەرەدى

    قاربىزدى ۇنەمى كوپتەپ جەۋگە بولمايدى، سەبەبى وندا قانت قۇرامى اسا مول بولاتىندىقتان كوپ جەگەندە دەنەدەگى قان قانىتىنىڭ تەپە-تەڭدىگىن بۇزىپ وتە وڭاي جايسىزداندىرادى. مۇندا ەرەكشە ەسكەرتە كەتەتىن ءجايىت: قانىتتى نەسەپ ناۋقاسىنا شالدىققاندار قاربىزدى استە جەمەگەنى ءجون، ۇيتپەگەندە اۋرۋىن اسقىندىرىپ الادى.

    3. اۋىز قۋىسى جاراسىن اسقىندىرادى (اۋىز ۋىلادى)

    اۋىز قۋىسى جاراسى ناۋقاسىنا (اۋزى ۋىلعاندار) شالدىققان ادامدار قاربىز جەمەگەنى ءجون، ويتكەنى قاربىزدىڭ اسا كۇشتى نەسەپ ايداۋ رولى بولاتىندىقتان، كوپ جەگەندە، دەنەدەگى سۇيىقتىق نەسەپ جانە سىلەكەي ارقىلى دەنە سىرتىنا ءبولىنىپ شىعادى دا اۋىز قۋىسى جاراسىن اسقىندىرىپ جىبەرەدى.

    4. ءىشتى كەپتىرىپ، ءىش وتكىزەدى

    جازدىڭ ىستىق كۇندەرى كوپتەگەن ادامدار قاربىزدى توڭازىتقىشقا سالىپ قويىپ مۇزداتىپ جەۋگە ادەتتەنگەن، نەمەسە اسىپ قالعان قاربىزدى توڭازىتقىشقا سالىپ قويادى. توڭازىتقىشقا سالىنعان جارىلعان قاربىزعا باكتەريا وتە وڭاي ءوربىيدى دە، بۇزىلىپ كەتەدى.

    قاربىزدى وسىلاي جەۋگە ادەتتەنگەندەر، ءىش كەبۋ، ءىش ءوتۋ ناۋقاسىنا وتە وڭاي شالدىعادى، سوندىقتان جاز كۇندەرى قاربىزدى ۋاعىندا جەپ تاۋسۋ، ءتۇن اسقانىن جەمەۋ قاجەت.

    قاربىز جەۋدە نەلەرگە كوڭىل ءبولۋ قاجەت

    1.   تاماقتىڭ الدى-ارتىندا قاربىز جەمەۋ

    بارشا قاۋىمعا تاماق ىشە سالىپ قاربىز جەمەۋدى ۇسىنىس ەتەمىز، تاماقتىڭ الدى-ارتىندا جەگەن قاربىز دەنساۋلىققا زياندى؛ سەبەنى قاربىزدىڭ سۋ قۇرامى اسا مول بولاتىندىقتان، اسقازانداعى اس قورتۋ سۇيىقتىعىن سۇيىلتىپ جىبەرەدى دە حورەكتىكتىڭ دەنەگە ءسىمىرىلۋى مەن اس قورتۋعا ءتىيىمسىز بولادى.

    2. تۇنگى ساعات 9 دان كەيىن قاربىز جەمەۋ

    تىمىرسىق ىستىق جاز كۇندەرى باسىم كوپ سانداعى ادامدار جاتاردان بۇرىن ازىراق قاربىز جەپ ءشولىن باسىپ، سالقىنداۋعا ادەتتەنگەن، بۇندايعا ادەتتەنۋ دۇرىس ەمەس. سەبەبى، قاربىزدىڭ سۋ قۇرامى اسا مول بولاتىندىقتان، جاتاردا جەگەن قاربىز قۋىقتى سىزداتىپ، تۇندە اۋىق-اۋىق دۇزگە وتىرىپ، تۇنگى ۇيقىعا ىقپال جەتكىزەدى ەگەردە ۇيقى قانباسا، ەرتەسى كۇن بويى مەڭ-زەڭ كۇيدە، كوڭىلسىز جۇرەدى.

    تاعى ءبىر جاقتان الىپ ايتقاندا، قاربىزدا قانت قۇرامى مول بولاتىندىقتان، دەنەگە سىمىرىلگەننەن كەيىن دەرەۋ مايعا ايلانىپ قۇرساق بولىمىنە كوپتەپ جينالادى دا كىشى قۇرساقتى (قۋىق تۇسى) تومپايتىپ شىعارادى، ۋاقىت وتە كەلە قارىن سالىپ سەمىرەدى. سونىمەن بىرگە تۇندە جاتقاننان كەيىن اس قورتۋ ناشارلايتىندىقتان جاتاردا جەگەن قاربىز دەر كەزىندە وڭاي قورتىلمايدى دا، قۇرساق سالىپ سەمىرە بەرەدى، سوندىقتان سەمىز ادامدار جاتاردان بۇرىن قاربىز جەۋدەن ءسوزسىز تيىلىپ، سەمىرگەننىڭ ۇستىنە سەمىرىپ كەتۋدەن ساقتانعاندارى ءجون.

ساۋان قالالىق قوعام حاۋىپسىزدىك مەكەمەسى