ۆيتامين قۇرايتىن زات) A) كاروتين-β.1

    -βكاروتين ادام دەنەسىندە ۆيتامين A عا وزگەرىپ،ءبىر شاما جاقسى توتىعۋعا قارسى ەركىن راديكالدىق قابىلەتكە يە بولادى. ويتكەنى، قانتتى نەسەپ اۋرۋلارىنىڭ توتىعۋعا قارسى جۇيەسىنىڭ تەپە-تەڭدىگى بۇزىلاتىندىقتان، -βكاروتين (A ۆيتامينىن قۇرايتىن زات) تولىقتاسا قانتتى نەسەپ اۋرۋىنىڭ ۇلعايۋىن تەجەۋگە، قانتتى نەسەپ اۋرۋىندىق قوسالقى اۋرۋدان ساقتانۋعا پايدالى. ءاركۇنى 15-25ميلليگرام تولىقتاسا بولادى.

    كاروتين نەگىزىنەن شىمقاي جاسىلءتۇستى نەمەسە قىزىل-سارىءتۇستى كوكونستەر مەن جەمىستەردە ساقتالادى؛ ول سابىز، ءتاتتى كارتوپ، جاسىل قىشى(绿芥菜)، ساۋمالدىق(菠菜)، اس سۇتتىگەن جاپىراعى(莴笋叶)، اسقاباق(南瓜) سياقتىلاردا بولادى.

    2.ۆيتامين E

    ۆيتامين E تاعىءبىر اتى توكوفەرول(生育酚)،ونىڭ كاروتيندى قورعاۋ، توتىقتاندىرماۋ رولى، ەكەۋ ارا سەلبەسۋ رولى بولادى. قانتتى نەسەپ اۋرۋلارىنىڭ دەنەسىندەگى ۆيتامين E نىڭ دەڭگەيى قالىپتى ادامدار توبىنان تومەن بولادى ءارى جاستىڭ جوعارلاۋىنا ىلەسىپ تومەندەپ وتىرادى. قالىپتى ادامدارعا ءار كۇنى 10 ميلليگرام ۆيتامين E قابىلداۋىن، قانتتى نەسەپ اۋرۋى ــــ جۇرەك مي قان تامىر اۋرۋلارى سياقتى قوسىمشا اۋرۋلارىنان ساقتانۋءۇشىن ءاركۇنى 100-200 ميلليگرام ۆيتامين E تولىقتاپ قابىلداۋىن ۇسىنىس ەتەمىز.

    ۆيتامين E مول بولاتىن ازىقتىقتار: وسىمدىك مايى،ءبيداي وركەنى، قاتتى قابىقتى جەمىستەر، داقىل تۇقىمى، بۇرشاق تەكتەستەرءارى باسقاداءداندى داقىل وركەنىن قامتيدى.

    3.ۆيتامين C

    اسكوربين قىشقىلى(抗坏血酸) دەپ تە اتالادى، سۋدا ەريتىن توتىقتانۋعا قارسى ءدارى، ونىڭ ۆيتامين E جانە كاروتينمەن (A ۆيتامين قۇرايتىن زات) سەلبەسىپ توتىعۋعا قارسى تۇرۋ رولى بولادى.

    ۆيتامين C تولىقتاساق II تيپتەگى قانتتى نەسەپ اۋرۋلارىنىڭ جوعارىلاعان قان پلازماسى ماي زاتىنىڭ اسقىن زاتقا اينالۋىن تومەندەتەدى؛ قاننىڭ باس حولەستەرينىنىن (ءوتتىڭ نەگىزگى زاتى 血总固醇)، تريگليسەريدتىن (甘油三酯)تومەندەتەدى؛ جوعارى تىعىزدىقتاعى ماي بەلوگىنىڭ حولەستەرينىنىن (高密度脂蛋白固醇)جوعارىلاتىپ، توتىقتانعان تومەن تىعىزدىقتاعى ماي بەلوگىنىڭ حولەستەرينىنىن(低密度脂蛋白胆固醇) تومەندەتىپ، ميكرو بەلوكتى نەسەپتى(نەسەپكە بەلوكتىڭءتۇسۋى 微量蛋白尿) جانە باستاپقى كەزدەگى قانتتى نەسەپ اۋرۋىندىق كوز تور قابىعىنىڭ اۋرۋ وزگەرىسىن باسەڭدەتەدى.

    اقاۋسىز ادامدار شوعىرىنىڭءاركۇنى قابىلدايتىن ۆيتامين C مولشەرى 60 ميلليگرام، قانتتى نەسەپ اۋرۋلارى 100-500 ميلليگرام تولىقتاۋىن ۇسىنىس ەتەمىز.

    ۆيتامين C نىڭ نەگىزگى كەلۋ قاينارى جاڭا جەمىستەر مەن كوكونىستەردە مول بولادى.

    4.باسقا ۆيتاميندەر

    ۆيتامين1B، ۆيتامين B2، ۆيتامين B6، ۆيتامينB12 لەرقانتتى نەسەپ اۋرۋىنان كوپ ورىندا بولاتىن نەرۆ قابىنۋىنا بەلگىلى كومەكشى داۋالاۋ رولىنا يە؛

    ۆيتامين B6، ۆيتامينB12 لەر جانە جاپىراق قىشقىلى(叶酸) قان پلازماسىنداعى گوموتسيستەەيندى(同型半胱氨酸ۇقساس تيپتەگى وزگەرىس) تومەندەتەدى، گوموتسيستەەيندەگى قان قويۋلىعى جوعارىلاسا ارتەريا قان تامىرىنىڭ قالىڭداۋ قاتەرى ارتۋعا اپارىپ سوعادى؛ Bتوپتاعى ۆيتاميندەر تاعى قانتتىڭ الماسۋىنىڭ ۇقساماعان بۋىنىنداعى كومەكشى فەرمەنتتىڭ (辅酶) نەگىزگى قۇرامى بولاتىندىقتان، قانتتى نەسەپ اۋرۋلارى Bتوپتاعى ۆيتاميندەردى ۇيلەسىمدى تولىقتاۋى ءتيىس.

    ۆيتامين1B مول ازىقتىقتار: ءداندى داقىل، بۇرشاق تەكتەستەر، كەپتىرىلگەن جەمىستەر، جانۋارلاردىڭ ىشكى مۇشەسى، ارىق ەت سياقتىلاردى قامتيدى، قۇس جۇمىرتقاسىنداعى مولشەرى دەءبىرشاما جوعارى؛ ءسۇت تۇرلەرى مەن ەت تۇرلەرىندە ۆيتامين B2 مول بولادى؛ كەپتىرىلگەن جەمىس،بالىق تۇرلەرى، قۇس ەتى سياقتى ازىقتىقتاردا ۆيتامين B6 مولشەرى ەڭ جوعارى بولادى؛

    ۆيتامين B12 نىڭ كەلەتىن نەگىزگى ازىقتىق قاينارى-ەت تۇرلەرى، جانۋارلاردىڭ ىشكى مۇشەسى، بالىق، قۇس، جۇمساق دەنەلىلەر قابىرشاعى جانە جۇمىرتقا تۇرلەرى؛ نيكوتين قىشقىلى (烟酸) نەگىزىنەن جانۋارلاردىڭ باۋىرى، بۇيرەگى، ارىق ەت، بالىق جانە قاتتى قابىقتى جەمىستەردە ساقتالادى.

اۋدارعان: بولات توقتاسىن ۇلى