الايدا، كوكتەمدە اۋا رايى قۇبىلمالى بولاتىندىقتان، دالالىق دەنە شىنىقتىرۋمەن شۇعىلدانۋدا دەنەنى جىلى ۇستاۋعا كوڭىل ءبولىپ، تەمپەراتۋرانىڭ وزگەرىسىنە قاراي كيىنۋ كەرەك، سىرتتا جۇرگەندە باس اماندىققا ءمان بەرىپ، دەنە شىنىقتىرۋدان بۇرىنعى دايىندىق قىزمەتىن تولىق ىستەۋ قاجەت. قارتتار مەن بالالار ەرەسەكتەردىڭ سەرىك بولۋىندا ارەكەت جاساۋى، سونىمەن بىرگە، وزىنە ۇيلەسەتىن دەنە شىنىقتىرۋ ءادىسىن تاڭداۋى كەرەك. دەنە شىنىقتىرۋ بارىسىندا سۋ ءىشىپ، دەنەدەگى سۋ مولشەرىن تولىقتاۋعا كوڭىل ءبولىپ، دەنە قۋاتىن ارتتىرعان ءجون.

    تاۋعا شىعۋ وتتەگىنە بولعان قاجەتتى قاناعاتتاندىرادى

    تاۋعا شىعۋ وتتەگىنە بولعان قاجەتتى قاناعاتتاندىرۋداعى ەڭ تاماشا دەنە شىنىقتىرۋ ءادىسى سانالادى،تاۋدىڭ وسىمدىك جامىلعىسى مول، اۋاسى تازا، وتتەگى تەرىس يونى تولىق بولىپ، دەنە شىنىقتىرۋمەن بىرگە، پسيحولوگيالىق قىسىمدى جەڭىلدەتۋگە بولادى.

    ساناققا نەگىزدەلگەندە، قالادا ءۇي ءىشى اۋاسىنىڭ ءار تەكشە سانتيمەترىندەگى وتتەگى تەرىس يونى تەك 40 تا 50 بولسا، قالانىڭ سىرتقى اۋاسىنداعى وتتەگى تەرىس يونى 100 دە 200 شاماسىندا بولادى ەكەن، ال ورمان مەن تەڭىز جاعالاۋىنداعى قالالاردىڭ اۋاسىندا 20 مىڭنان اسادى ەكەن. اۋانىڭ قۇرامىنداعى وتتەگى تەرىس يونى مي قىرتىسىنىڭ قىزمەتىن جاقسارتىپ قانا قالماستان، جۇرەك پەن وكپە قىزمەتىن كۇشەيتىپ، قان اينالىسىن جاقسارتىپ، دەنەنىڭ قان جاساۋ قۋاتىن كۇشەيتەدى.

    مۇنان تىس، تاۋ جولى ويلى – شۇڭقىر تەگىس بولمايتىندىقتان، دەنە تەپە-تەڭدىگىن ساقتاۋ قابىلەتىن جاقسارتىپ، قول-اياقتىڭ سايكەسىمدىلىگىن ارتتىرىپ، يكەمدىلىگىن كۇشەيتەدى. زەڭگىر اسپان، اسقار تاۋ، جاسىل ورمان اراسىندا الىسقا كوز تاستاساڭىز، كوز بۇلشىق ەتىنىڭ شارشاۋىن باسىپ، الىستى كورە الماۋدىڭ الدىن الىپ، ميدىڭ شارشاۋىن باسادى.

    الايدا، تاۋدان تۇسەردە تىزەگە تۇسەتىن كۇش ارتاتىندىقتان،اقىرىن ءجۇرۋ كەرەك. دەنە سالماعى اۋىر نەمەسە تىزە بۋىنى اۋىراتىندار تاۋعا شىعۋ رەت سانى مەن ۋاقىتىن ازايتۋى ءارى تاۋعا شىققاندا ارناۋلى پايدالانىلاتىن تاياقتاردان پايدالانىپ،تىزەگە تۇسەتىن سالماقتى ازايتۋ كەرەك.

    ۆەلوسيپەد ءمىنۋ جۇرەك پەن وكپە قىزمەتىن جاقسارتادى

    ۆەلوسيپەدكە ءمىنۋ تيۆتىك تۇردەگى وتتەگىن تولىقتايتىن دەنە تاربيە قيمىلى بولىپ، جۇرەك پەن وكپەنىڭ قىزمەتىن جاقسارتادى. ۆەلوسيپەدكە ءمىنۋ بارىسىندا دەنەدەگى نەگىزگى بۇلشىق ەتتەر دەرلىكتەي قىزمەتكە كىرىسىپ،ارىقتاتىپ قانا قالماستان،دەنە قۋاتىن ارتتىرادى.

    ۆەلوسيپەدكە ءمىنۋ جۇرەك اۋرۋى، جوعارى قان قىسىمى، قانتتى نەسەپ اۋرۋى سياقتى سوزىلمالى اۋرۋدىڭ تۋىلۋىنان ساقتانۋدا كورنەكتى رول اتقارادى. مۇنان تىس، ۆەلوسيپەدكە ءمىنۋ دالالىق دەنە شىنىقتىرۋشىلاردىڭ پسيحولوگيالىق قىسىمىن تومەندەتەدى. كۇندەلىكتى دەنە شىنىقتىرۋ ماقساتىنداعى ۆەلوسيپەد مىنۋدە ءار رەتىندە 20 دا 40 مينۋت اينالاسىندا بولۋى،ەگەر ارەكەتتىڭ كۇشەمەلىلىگى تومەندەۋ بولسا،ۋاقىتتى سالىستىرمالى تۇردە ءسال ۇزارتۋعا بولادى. الايدا،تىم شارشاپ دەنە شىنىقتىرۋعا بولمايدى،سوندىقتان دەنە شىنىقتىرۋ ۋاقىتى تىم ۇزاق بولماۋى كەرەك.

    دالادا ۆەلوسيپەد ءمىنۋدىڭ وزىندىك قاتەرى بولادى،ادەتتە دۋلىعا،قولعاپ، جىلۋ ساقتايتىن تەرموس سياقتى قاجەتتى جابدىقتاردى تولىق دايىنداۋ قاجەت،سونىمەن بىرگە،ۇزاق جولعا شىققاندا باسقالارمەن بىرگە جۇرگەن جاقسى،وسىلاي ىستەگەندە توسىن جاعداي تۋىلعاندا ءوزارا كومەكتەسۋگە بولادى. ۆەلوسيپەد ءمىنۋ بارىسىندا قاتىناس قاعيداسىنا بويسۇنۋ كەرەك،ءوزارا جارىسىپ تەز ايداۋعا بولمايدى،حاۋىپسىزدىك پەن جول جاعدايىنا ەرەكشە كوڭىل ءبولىپ،ەڭىسكە كەلگەندە جىلدامدىعىن باياۋلاتۋ قاجەت.

    جاياۋ ءجۇرۋ وتتەگىمەن قامداپ، زات الماسۋدى جەدەلدەتەدى

    جاياۋ ءجۇرۋ ەڭ حاۋىپسىز، ەڭ قاراپايىم، شىعىنى ەڭ تومەن ءارى وتتەگىمەن قامداپ، زات الماسۋدى جەدەلدەتەتىن دەنە تاربيە قيمىلى سانالادى.

    دەنە قۋاتى ءبىرشاما جاقسى ورتا جاستاعىلار مەن قارتتار جانە جاستار جىلدام جۇرۋىنە بولادى، مۇندا مينۋتىنا شامامەن 120 ادىمنان ساعاتىنا 5 تە 6 كيلومەتر ءجۇرۋ كەرەك. جىلدام ءجۇرۋ جۇرەك پەن وكپە قىزمەتىن جاقسارتىپ، دەنەدەگى مايدىڭ مولشەرىن تومەندەتىپ، جۇرەك- مي قان تامىرى اۋرۋى، قانتتى نەسەپ اۋرۋى جانە جوعارى قان قىسىمى سياقتى سوزىلمالى اۋرۋلارعا شالدىعۋ سالىستىرماسىن تومەندەتەدى.

    دەنساۋلىعى ءبىرشاما ناشار قارتتار باياۋ جۇرگەنى ءجون، مۇندا ساعاتىنا 2 دە 3 كيلومەتر جۇرسە بولادى. باياۋ ءجۇرۋ كوڭىل كۇيدى ورنىقتىرىپ، شارشاۋدى باسىپ، اسقازاندى قۋاتتاندىرىپ، اس قورىتۋدى جاقسارتادى.

    جاياۋ جۇرگەندە دەنساۋلىق جاعدايىنا قاراي جىلدامدىق پەن ۋاقىتتى بەلگىلەپ، كۇشەمەلىلىگى قالىپتان اسىپ كەتپەۋى،دەنەدەن ءسال تەر شىقسا بولعانى.

    باتپىراۋىق ۇشىرۋ بۇكىل دەنەنىڭ بۇلشىق ەتىن بوساڭسىتادى

    باتپىراۋىق ۇشىرعاندا ادام توقتاۋسىز قيمىلداپ، ءجىپتى بوساتىپ، تارتىپ مەڭگەرۋدى قاجەت ەتەتىندىكتەن، كوز جانە قول-اياقتىڭ سايكەستى ارەكەتى ارقىلى قان اينالىسىن تەزدەتىپ، وكپە قىزمەتىن جاقسارتىپ، دەنەنى قۋاتتاندىرۋ ماقساتىنا جەتۋگە بولادى. باتپىراۋىق ۇشىرعاندا كوزبەن الىس ارالىقتاعى باتپىراۋىقتىڭ قيمىلىن قاداعالايتىندىقتان، كوز بۇلشىق ەتىنىڭ سەرپىمدىلىگىن جاقسارتىپ، شارشاۋدى باسادى. مويىن ارتقا شالقاياتىندىقتان مويىن مەن ارقا ومىرتقاسىن ارەكەتكە كەلتىرىپ،جەلكە بۇلشىق ەتىن بوساڭسىتىپ، مويىننىڭ فيزيولوگيالىق ءپىشىنىن ساقتاپ،قان اينالىسىن جاقسارتادى.

    باتپىراۋىق ۇشىرعاندا قارتتار مەن ورتا جاستاعىلار جانە مويىن ومىرتقا اۋرۋىنا شالدىققاندار تىم ۇزاق ۋاقىت شالقايىپ تۇرماعانى ءجون. ەڭ جاقسىسى جەرى تەگىس، مايدانى كەڭ باقشالاردى تاڭداعانى ءجون، وزەن-كول جاعاسى جانە جوعارى كەرنەۋلى توك سىمى بار جەرلەرگە بارماي توسىن جاعداي تۋىلۋىنىڭ الدىن الۋ كەرەك.

اۋدارعان: احات سانياز ۇلى
تارباعاتاي گازەتى اۋدارما-رەداكسيا ءبولىمى